ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން (ނ.ޢ.ޢ.ވ)
ނިޝާން ޢިއްޒުއްދީނުގެ ޢިއްޒަތުގެ ވެރިޔާ ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނަކީ، ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ ތަރައްޤީއަށާއި، ރާއްޖޭގައި ތަޢުލީމު ފުޅާކުރެއްވުމަށާއި، ތަޢުލީމީ ރޮނގުން ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުން ހޭލުންތެރި ކުރެއްވުމަށް ގިނަގުނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވި އަދި މިހާރުވެސް ރާއްޖޭގެ އިސްލާމީ ޔުނިވަރސިޓީގެ ޗާންސެލަރ ކަމުގެ މަގާމު ފުރުއްވަމުން ގެންދަވާ ވަރަށް އިޚްލާޞްތެރި ޚިދުމަތްތެރިއެކެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން، އެންމެ ތުއްޕުޅުއިރު ކިޔަވައި ވިދާޅުވީ، އުފަން ރަށް،ފުވައްމުލަކު މަދްރަސަތުލް ފައިދިއްޔާގައެވެ. އޭގެފަހުން، ތަޢުލީމު ހާސިލުކުރެއްވުމަށް މާލެއަށް ވަޑައިގަތުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބިވަޑައިގަތުމާ ގުޅިގެން، މާލެއަށް ވަޑައިގެން ދާރުލްއިޤާމާގައި ކިޔަވައި ވިދާޅުވާން ފެށްޓެވީއެވެ. އެއީ، އުމުރުފުޅުން 12 އަހަރުގައެވެ. ދާރުލްއިޤާމާ އުވައިލެއްވުމާ ގުޅިގެން، ފަހުން މަދްރަސަތުލް މަޖީދިއްޔާގައި 4 އަހަރެއްހާ ދުވަހު ކިޔަވައި ވިދާޅުވުމަށްފަހު، އިތުރަށް ތަޢުލީމު ހާސިލު ކުރެއްވުމަށް މިޞްރަށް ވަޑައިގަތީއެވެ. ފުރަތަމަ ޑިގްރީއާއި މާސްޓަރޒް ޑިގްރީ ހެއްދެވީ، މިޞްރުގެ އަލްއަޒްހަރު ޔުނިވަރސިޓީގައެވެ.
މިޞްރުން ކިޔަވައި ވިދާޅުވުމަށްފަހު، ރާއްޖެއަށް ވަޑައިގެން، އެންމެ ފުރަތަމަ ޚިދުމަތް ފެށްޓެވީ، އަމީނިއްޔާ ސްކޫލްގެ އިސްލާމް ޓީޗަރެއްގެ މަގާމުގައި 26 ނޮވެންބަރު 1970 ގައެވެ. އެ މަގާމުގައި 1 އަހަރާއި 8 މަހެއްހާ ދުވަހު ޚިދުމަތް ކުރެއްވިއިރު، އެ މަނިކުފާނު ފާހަގަކުރެވިފައި ވަނީ، އަމީނިއްޔާ ސްކޫލްގެ ދަރިވަރުންގެ އިޙްތިރާމާއި ލޯބި ހޯއްދެވި ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެ މަނިކުފާނުގެ މިޒާޖުފުޅުގައި ހުންނަ ފާހަގަކޮށްލެވޭ މުހިއްމު އެއް ސިފަޔަކީ، ހުރިހާ އުމުރުފުރައެއްގެ ބޭފުޅުންނާ ޙިކުމަތްތެރިކަމާއެކުގައި މުޢާމަލާތު ކުރެއްވުމުގެ މަތިވެރި ހުނަރެވެ. ޚާއްޞަކޮށް، ދަރިވަރުންގެ އެކިއެކި ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބު ދެއްވުމުގައި ގެންގުޅުއްވި ހަރުދަނާ އުޞްލޫބެވެ. އިސްލާމް މުދައްރިސެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން އެ ކުދިންނަށް ދީނީ ރޮނގުން ކަންކަން އޮޅުންފިލުއްވައި ދެއްވުމުގައިވެސް އެ މަނިކުފާނަކީ، ނަމޫނާ މުދައްރިސެކެވެ. އެ މަނިކުފާނަކީ ކިޔަވައި ދެއްވުމުގައި ހަރުކަށިކަން އިސްކުރެއްވުމުގެ ބަދަލުގައި، އޯގާތެރިކަމާއެކު ދަރިވަރުންގެ އިޙުސާސްތަކަށް އިޙްތިރާމު ކުރައްވައި، އެއްވެސް ތަފާތުކުރެއްވުމެއް ނެތި، ދަރިވަރުންނާ ހަމަހަމަކަމާއެކު މުޢާމަލާތު ކުރެއްވި މުރައްބީއެކެވެ. އަމީނިއްޔާ ސްކޫލްގެ މުދައްރިސެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން، އެ މަދަރުސާގެ ދަރިވަރުންނަށް ދީނީ ރޮނގުން ޚިދުމަތް ކޮށްދެއްވުން އެއީ، އެ މަނިކުފާނުގެ ތަޢުލީމީ ޚިދުމަތުގެ ފެށުމެވެ.
އަމީނިއްޔާ ސްކޫލްގައި ޚިދުމަތް ކުރައްވަމުން ގެންދަވަނިކޮށް، ސަރުކާރުން ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ބަދަލުކުރެއްވީ، މިނިސްޓްރީ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަންގެ ވަކީލު ކަމުގެ މަގާމަށެވެ. އެއީ، 20 އޮގަސްޓު 1972 ގައެވެ. އެ ތާރީޚުން ފެށިގެން އެ މަނިކުފާނުގެ ޚިދުމަތް، ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ ދާއިރާގެ ކުރިއެރުމަށާއި ތަރައްޤީއަށް ލިބެމުންދިޔައީ، ވަރަށް ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައެވެ. އެއަށްފަހު، 23 އޮކްޓޫބަރު
1976 ގައި، ޑިޕާޓްމަންޓް އޮފް އެޑިޔުކޭޝަންގެ ނައިބު ކަމުގެ މަގާމަށް އެ މަނިކުފާނު ޢައްޔަން ކުރެއްވިއެވެ.
ޔުނެސްކޯއާއި، ޔުނިސެފާއި، ޔޫ.އެން.ޑީ.ޕީ. ގުޅިގެން ރާއްޖޭގައި ކޮމިއުނިޓީ ތަޢުލީމު ތަޢާރުފް ކުރުމުގެ މަޝްރޫޢު، ސުމުއްވުލްއަމީރު އަލްމަރްޙޫމް އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ރައީސް ކަމުގެ ދައުރުގައި ފެށިގެންދިޔައިރު، އެކަމުގައި އެންމެ އިސްކޮށް ހުންނެވީ، ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނެވެ. މަޝްރޫޢުގެ ދަށުން ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ މުސްތަޤުބަލަށްޓަކައި ބިނާކުރަނިވި ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅުއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. ކޮމިއުނިޓީ ސްކޫލްތައް ބިނާކުރެއްވުމާއި، ޓީޗަރުން ތަމްރީނު ކުރެއްވުމާއި، ކިޔަވައިދޭނެ ޓެކްސްޓް ފޮތް ތައްޔާރުކުރެއްވުމަކީވެސް އެ މަޝްރޫޢުގެ ދަށުން ހާސިލުކުރެވުނު އަމާޒުތަކެވެ. އެގޮތުން، ފޮތް ތައްޔާރުކުރެއްވުމާއި، ޓީޗަރުން ތަމްރީނު ކުރެއްވުމާއި، ހެޑްމާސްޓަރުން ތަމްރީނު ކުރެއްވުން ފަދަ ކަންކަން އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރައްވަމުން ގެންދެވީ، އެޑިޔުކޭޝަނަލް ޕްރޮޖެކްޓް އޮފީހުގެ ނަމުގައި އުފެއްދެވި އޮފީހުންނެވެ. ފަހުން އެ މަސައްކަތް ކުރެއްވީ، އެޑިޔުކޭޝަނަލް ޕްރޮޖެކްޓް އޮފީހާއި، ޓީޗަރުން ތަމްރީނު ކުރެއްވުމަށް އުފެއްދެވި، މުދައްރިސުންގެ ތަޢުލީމީ މަރުކަޒުންނެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަވެސް ފެށްޓެވީ ޓީޗަރުން ތަމްރީނު ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތެވެ. އޭގެ އެންމެބޮޑު ސަބަބަކަށްވީ، ކޮމިއުނިޓީ ސްކޫލްތައް ބިނާކުރަމުން ގެންދާވަރަކަށް، އެ ތަންތާނގައި ކިޔަވައިދޭނެ މުދައްރިސުން ތަމްރީނު ނުކޮށް، އެ ސްކޫލްތައް ހިންގެން ނޯންނާނެތީއެވެ.
1978ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ 11ވަނަ ދުވަހު، ރައީސް އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް، ރާއްޖޭގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމުގެ މަގާމާ ހަވާލުވެވަޑައިގަތުމަށްފަހުގައިވެސް، މި ދެންނެވި މަޝްރޫޢު ހަލުވިކަމާއެކުގައި ކުރިއަށް ގެންދެވިއެވެ. އޭރު ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ހުންނެވީ، މިނިސްޓަރ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަންގެ ނައިބު ކަމުގެ މަގާމުގައެވެ. ރައީސް މައުމޫން، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމުގެ މަގާމާ ހަވާލުވެވަޑައިގެންނެވިތާ 8 މަހެއްހާ ދުވަސް ފަހުން ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން، މިނިސްޓަރ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަންގެ މަގާމަށް ޢައްޔަން ކުރެއްވީ، 23 ޖުލައި 1979 ގައެވެ.
އޭރު އެންމެބޮޑު އިސްކަމެއް ދެއްވަމުން ގެންދެވީވެސް، ކޮމިއުނިޓީ ސްކޫލްތައް އިމާރާތް ކުރުމުގެ މަސައްކަތަށެވެ. އެހެންކަމުން، އެ މަސައްކަތް ވީހާވެސް ހަލުވިކަމާއެކު ކުރިއަށް ގެންދެވުމަށްޓަކައި ރާއްޖެތެރެ ރަނގަޅަށް ދެނެވަޑައިގަންނަވާ ހަރުދަނާ ބޭފުޅަކާ ހަވާލުކުރެއްވުމަށް ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ނިންމެވީއެވެ. އެގޮތުން، އެ މަސައްކަތް ބެއްލެވުން ހަވާލުކުރެއްވީ، އަލްއުސްތާޛު އަލްމަރްޙޫމް މުޙައްމަދު އިބްރާހީމް ލުޠުފީއާއެވެ. ލަސްތަކެއްނުވެ ދުވާފަރު ޔޮޓްދޯނީގެ ދަތުރުތައް އަތޮޅުތަކަށް ކުރަން ފެށިއްޖެއެވެ. ގިނަ ރަށްރަށުގައި ކޮމިއުނިޓީ ސްކޫލްތަކުގެ ބިންގާއެޅި، އެކަން ބާރަށް ހިނގައިގަތެވެ. މި ތަންތަނުގެ މަސައްކަތް ހިނގާ ނުހިނގާގޮތްވެސް ބައްލަވައިލެއްވުމަށް ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ރަށްރަށަށް ދަތުރުފުޅު ކުރައްވައި، މަސައްކަތް ހަލުވިކުރެއްވުމަށް އިރުޝާދު ދެއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. ފުރަތަމަ، ކޮމިއުނިޓީ ސްކޫލް ބިނާކުރައްވައި ހުޅުވިގެންދިޔައީ، ބ. އަތޮޅު އޭދަފުށީގައެވެ. ދެވަނަ ސްކޫލް ހުޅުވުނީ، ހދ. ކުޅުދުއްފުށީގައެވެ. ތިންވަނައަށް ތ. އަތޮޅު ތިމަރަފުށީގައެވެ. ހަތަރުވަނައަށް ގއ. އަތޮޅު ވިލިނގިލީގައެވެ. އޭގެފަހުން، ހުރިހާ އަތޮޅެއްގައިވެސް ކޮމިއުނިޓީ ސްކޫލްތައް ބިނާކުރައްވައި ނިންމެވިއެވެ.
ކޮމިއުނިޓީ ސްކޫލްތަކާ އެކުގައި، ކޮންމެ އަތޮޅެއްގައި، އަތޮޅު މަދަރުސާއެއްވެސް ބިނާކުރައްވަން ފެށްޓެވިއެވެ. އެއީ، ޖަޕާނު ސަރުކާރުގެ ހިލޭ އެހީގެ ދަށުން ބިނާކުރެއްވި މަދަރުސާތަކެކެވެ. ހަމަ އެއާއެކުގައި، ރާއްޖޭގެ ރަށްރަށުގައި ހުރި އަމިއްލަ މީހުންނާއި ރައްޔިތުންގެ މަދަރުސާތައްވެސް ސަރުކާރުން ހިންގަވާ މަދަރުސާތަކެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖައްސަވައި ހިންގަވަން ފެށްޓެވިއެވެ. އަދި، މާލޭގައްޔާއި ރާއްޖެތެރޭގައި މެދުކެނޑުމެއްނެތި ހިނގަމުން އަންނަތާ ގިނަދުވަސްވީ ސްކޫލް މަދަރުސާތަކަށް ސަރުކާރުން މާލީ އެހީތެރިކަން ދެއްވަންވެސް ފެށްޓެވިއެވެ. މީގެއިތުރުން، މެދު މަދުރަސީ ތަޢުލީމު ދޭނެ އިތުރު ސްކޫލްތައްވެސް ބިނާކުރެއްވިއެވެ. އެއީ، ދިވެހި ސަރުކާރާއި ބޭރުގެ އެހީއާ އެކުގައެވެ. މިކަންކަން ހިންގެވުމުގައި ކަމާބެހޭ ލަފަޔާއި އިރުޝާދު ދެއްވުމުގައި، އެންމެ އިސް ދައުރެއް އަދާކުރެއްވީ، މިނިސްޓަރ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަންގެ ހައިސިއްޔަތުން، ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނެވެ.
އަތޮޅުތަކުގެ އިތުރުން، މާލޭގައިވެސް މަތީ ސާނަވީއަށް ކިޔަވައިދޭނެ ސްކޫލެއް، ސައިންސް އެޑިޔުކޭޝަން ސެންޓަރުގެ ނަމުގައި 1979ވަނަ އަހަރު ހުޅުވިގެންދިޔައެވެ. އެ ސެންޓަރު ހުޅުވި، ތަޢުލީމު ދޭން ފެށީ، ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިންގެ މިނިސްޓަރު ކަމުގެ ދައުރުގައި، އެ މަނިކުފާނުގެ މޭސްތިރިކަމުގެ ދަށުންނެވެ. އޭރު އެ ސެންޓަރުގައި އިސްލާމް މާއްދާ ކިޔަވައިދެއްވި ބޭފުޅުންގެ ތެރޭގައި، އެ މަނިކުފާނު ހިމެނިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. މީގެއިތުރުން، މެދު މަދުރަސީ ތަޢުލީމު ދޭނެ އިތުރު ސްކޫލްތައްވެސް ބިނާކުރެއްވިއެވެ. އެއީ، ދިވެހި ސަރުކާރާއި ބޭރުގެ އެހީއާ އެކުގައެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނަކީ، ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ މުޤައްރަރަށްވެސް އެކިފަހަރު މަތިން އިޞްލާޙީ ހެޔޮ ބަދަލުތަކެއް ގެނެސްދެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. ޒަމާނާ އެކަށޭނަ އަދި ދިވެހިވަންތަ ނިޒާމަކަށް ކިޔަވައިދެވޭނެ ގޮތަކަށް މުޤައްރަރު އެކުލަވައިލެއްވުމުގައިވެސް އެ މަނިކުފާނު މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރެއްވިއެވެ. އެ ވިސްނުންފުޅު ގެންގުޅުއްވަން ފެށްޓެވީ، ރާއްޖެއާ ގުޅޭ މާޙައުލަކަށް ތަޢުލީމު ބައްޓަންކުރެއްވުމުގެ މަގުސަދުގައެވެ. އެ މަނިކުފާނު ކިޔަވައި ވިދާޅުވެގެން ރާއްޖެ ވަޑައިގެންނެވިއިރު، ރާއްޖޭގައި އޮތީ ކޮލޯނިއަލް މޮޑެލްއަކަށް ކިޔަވައިދޭ މުޤައްރަރެކެވެ. އެހެންކަމުން، ރައީސް އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމްގެ މަޝްވަރާގެ މަތިން މުޤައްރަރު ބަދަލުކުރައްވައި، މިހާރު ސްކޫލްތަކުގައި ކިޔަވައިދެމުން މި އަންނަ މުޤައްރަރާ އެއްގޮތަށް މުޤައްރަރު އެކުލަވައިލެއްވުމުގައިވެސް ވަރަށް މުހިންމު މަސައްކަތްޕުޅުތަކެއް އެ މަނިކުފާނު ކުރެއްވިއެވެ. މި ދެންނެވި މުޤައްރަރު ފުރަތަމަ އެކުލަވައިލުމަށްޓަކައި ހދ. ކުޅުދުއްފުށީގައި "ކޮމިއުނިޓީ އެޑިޔުކޭޝަން ސެމިނާރ"ގެ ނަމުގައި 12 ޖަނަވަރީ 1980 ގައި ސެމިނާރެއް ބޭއްވެވިއެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިންގެ ތަޢުލީމީ ޚިދުމަތުގެ ތެރެއިން ފާހަގަކޮށްލެވޭ އަނެއްކަމަކީ، އެ މަނިކުފާނު އިސްވެ ހުންނަވައިގެން، ސަދަން ސެކަންޑަރީ އެޑިޔުކޭޝަނާއި، ނޮދަން ސެކަންޑަރީ އެޑިޔުކޭޝަން ތަޢާރުފް ކުރައްވައި، އައްޑުއަތޮޅުގައްޔާއި، ފުވައްމުލަކުގައި އަދި ބ. އަތޮޅު އޭދަފުށީގައި ގްރޭޑް 8 އުފައްދަވައިގެން ކިޔަވައިދެއްވަން ފެށްޓެވުމެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިންގެ މިނިސްޓަރު ކަމުގައި ދެން ހިންގެވި އެންމެބޮޑު އަނެއް މަޝްރޫޢަކީ، އަސާސީ ތަޢުލީމުގެ މަޝްރޫޢެވެ. 1980ވަނަ އަހަރުގެ ޖަނަވަރީ މަހުގެ 1 ވަނަ ދުވަހު ރައީސް އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް ފަށްޓަވައި ދެއްވި އެ މަޝްރޫޢު ޢަމަލީގޮތުން ހިންގެވުމުގައި އެންމެ އިސް ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނެވީ، ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނެވެ. އަސާސީ ތަޢުލީމުގެ މަޝްރޫޢުގައި ހިމެނުނީ މައިގަނޑު ދެ ބަޔެކެވެ. އެއްބަޔަކީ، ލިޔަންކިޔަން ނުދަންނަ މީހުންނަށް ލިޔަންކިޔަން ދަސްކޮށްދިނުމާއި، ޢަރަބި ތާނަ އަކުރު އުނގަންނައިދީ ކިޔަން ދަސްކޮށްދިނުމެވެ. އަނެއް ބަޔަކީ، މުޖުތަމަޢުގެ ކުރިމަތީގައި މަޤުބޫލު މީހަކަށް ވުމަށްޓަކައި ކޮންމެ މުސްލިމަކުވެސް ދެނެގަތުން ލާޒިމުވާ ކަންތައްތަކާއި، ހިސާބުގެ ހަތަރު މައިގަނޑު، އާދައިގެވަރަކަށް ދަސްކޮށްދިނުމެވެ. އެ މަޝްރޫޢު ފެށްޓެވިއިރު، މުޅި ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން ގާތްގަނޑަކަށް ސަތޭކައަކުން ތިރީސް ހަތް މީހުންނަކީ، ލިޔަންކިޔަން ނުދަންނަ މީހުންނެވެ.
މި މަޝްރޫޢު ފުރަތަމަ ރޭއްވެވީ، 1980ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 1985ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށް 6 އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ފުރިހަމަކުރުމަށް ކަމަށްވިޔަސް، މަޝްރޫޢު މުޅިން ނިންމަވައިލެއްވުނީ، 1990ވަނަ އަހަރުއެވެ. މަޝްރޫޢު ނިމުނުއިރު، ރާއްޖޭގައި ތިބި ލިޔަންކިޔަން ދަންނަ މީހުންގެ އިންސައްތައަކީ، 98 އެވެ. މި މަޝްރޫޢު ކާމިޔާބުކަމާއެކު ނިމިގެންދިޔުމުގައި، ތަޢުލީމީ ވަޒީރުގެ ހައިސިއްޔަތުން ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ކުރެއްވި ގިނަގުނަ މަސައްކަތްޕުޅާއި، އެ މަނިކުފާނު ޢަމަލީގޮތުންނާއި، ފަންނީގޮތުން އަދާކުރެއްވި ދައުރު ހަނދާންކޮށްލަން ޖެހެއެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނަކީ، ރާއްޖޭގައި ޢަރަބި ތަޢުލީމު އުނގަންނަވައި ދެއްވުމަށާއި، ޢަރަބި ތަޢުލީމު ފުޅާކުރެއްވުމަށްވެސް ގިނަގުނަ މަސައްކަތްޕުޅުތަކެއް ކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. އެގޮތުން، އެންމެ ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ފާހަގަކޮށްލެވެނީ، އިސްލާމީ ތަޢުލީމު އުނގަންނަވައި ދެއްވުމަށް ޚާއްޞަ މަދަރުސާއެއްގެ ގޮތުގައި، "މަޢުހަދުއްދިރާސާތިލް އިސްލާމިއްޔާ" 9 ނޮވެންބަރު 1980 (1 މުޙައްރަމް 1401) ގައި ހުޅުވިގެންދިޔަ ދިޔުމެވެ. އެކަމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ، ރާއްޖޭގައި ޢަރަބިބަހަށް އިސްކަންދެވި، ޢަރަބިބަހުން މަތީ ތަޢުލީމު ހާސިލުކުރުމުގެ ފުރުޞަތު، ދިވެހި އެތައް ދަރިވަރުންނަކަށް، ބޭރުގެ އިސްލާމީ ޔުނިވަރސިޓީތަކުން ލިބިގެންދިޔުމެވެ. ހަމައެއާއެކު، ސާނަވީއަށް ކިޔަވައިދިނުމަށްޓަކައި، "އަލްމަދްރަސަތުލް ޢަރަބިއްޔަތުލް އިސްލާމިއްޔާ" އުފެދިގެން ދިޔުންވެސް ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. މި ދެ މަދަރުސާ، ވުޖޫދަށް ގެންނެވުމުގައި، ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ދެއްވި އިސްކަންވެސް ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހެއެވެ.
މި ޒަމާނުގެ ރާގަށް ކީރިތި ޤުރްއާން އުނގަންނަވައި ދެއްވަން ފެށްޓެވުމުގައި، އެ މަނިކުފާނު ކުރެއްވި މަސައްކަތްޕުޅުތައްވެސް ހަނދާންކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. ރާއްޖެއިން ބޭރުން، ޕާކިސްތާނުން ޤާރީއެއް ގެންނަވައިގެން، ތަޖުވީދުގެ ހަމަތަކާ އެއްގޮތަށް، ކީރިތި ޤުރްއާން އުނގަންނަވައި ދެއްވުމަށް އޭރު ހިންގެވި ކޯސްތަކާއި، ކުރެއްވި މަސައްކަތްތަކުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ، ރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ބާއްވާ އެކިއެކި ޤުރްއާން މުބާރާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ފުރުޞަތު، ދިވެހި ޤާރީންނަށް ލިބިގެންދިޔުމެވެ. އަދި، އެފަދަ މުބާރާތްތަކުން ދިވެހި ޤާރީން މަތީ ވަނަތައް ހޯދާފައިވާކަމީވެސް ޝުކުރުވެރިކަމާއެކު މިއަދު ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ކަމެކެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން، ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ ވަޒީރުކަން 10 އަހަރާއި 9 މަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތެއްގައި ކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. އޭގެފަހުން، އެ މަނިކުފާނު ޢައްޔަން ކުރެއްވީ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުގެ މިނިސްޓަރެއްގެ މަގާމަށެވެ. އަދި އެއަށްފަހު، މިނިސްޓަރ އޮފް ޔޫތު އެންޑް ސްޕޯޓްސްގެ މަގާމާއި، މިނިސްޓަރ އޮފް ޔޫތު ޑިވެލޮޕްމަންޓް އެންޑް ސްޕޯޓްސްގެ މަގާމުވެސް ފުރުއްވިއެވެ. އެ މަގާމުގައި ހުންނަވައިގެން، ރާއްޖޭގެ ކުޅިވަރު ތަރައްޤީ ކުރެއްވުމަށްވެސް ގިނަގުނަ މަސައްކަތްފުޅުތަކެއް އެ މަނިކުފާނު ކުރެއްވިއެވެ. އެންމެ ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ފާހަގަކޮށްލެވެނީ، ރާއްޖެ ކުޅިވަރުގެ ޒޯންތަކަކަށް ބައްސަވައިލައްވައި، ކުޅިވަރު ޒޯން ސްޓޭޑިއަމްތައް އެޅުމެވެ. މިގޮތުން، ކުޅުދުއްފުށި ޒޯން ސްޓޭޑިއަމާއި، އައްޑޫ ހިތަދޫ ޒޯން ސްޓޭޑިއަމް ބިނާކުރެއްވުން ހިމެނެއެވެ. އަދި އަތޮޅުތަކުގައި ޒުވާނުންގެ މަރުކަޒުތައް އުފައްދައި ބޭނުންކުރަން ފެށުން ހިމެނެއެވެ. މާލޭގައި އެކި ކުޅިވަރުތައް ކުޅުމުގެ ޖާގަ މަދުކަމާއެކު، ޖާގަ އިތުރުކުރައްވައި، ކުޅިވަރު ކޯޓުތައް ޤާއިމުކުރައްވައި، އެ ކޯޓުތަކުގެ ފެންވަރު ރަނގަޅު ކުރެއްވުމަށް ކުރެއްވި މަސައްކަތްތަކެވެ. އެ މަނިކުފާނަކީވެސް ކުޅިވަރަށް ލޯބިކުރެއްވި ބޭފުޅެއްކަން މި ފުރުޞަތުގައި ހަނދާންކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. މިޞްރުގައި ކިޔަވައި ވިދާޅުވާން އުޅުއްވިއިރު، ފުޓްބޯޅަ ކުޅުއްވިއެވެ. އަދި، މާލޭގައި ޓެނިސް ކުޅުއްވިއެވެ. ކުޅިވަރަށް ކޮށްދެއްވި ޚިދުމަތްތަކުގެ އަގު ވަޒަން ކުރެއްވުމުގެ ގޮތުން، 17 މާރިޗު 2022 ގައި އެމަނިކުފާނަށް ވަނީ "ލައިފް ޓައިމް އެޗީވްމަންޓް އެވޯޑު" ލިބިވަޑައިގެންފައެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނަކީ، ރާއްޖޭގެ ދުސްތޫރީ ނިޒާމު ހަރުދަނާ ކުރެއްވުމުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މެންބަރެއްގެ ހައިސިއްޔަތުންވެސް ޚިދުމަތްތަކެއް ކުރައްވައިފައިވާ ބޭފުޅެކެވެ. އަދި، އެ މަނިކުފާނު ވަނީ، ކީރިތި ޤުރްއާން ދިވެހިބަހަށް ތަރުޖަމާކުރާ ކޮމިޓީގައިވެސް ދިގު މުއްދަތެއްގައި ޚިދުމަތް ކުރައްވައިފައެވެ. އެ މަނިކުފާނަކީ، ހުކުރުޚުޠުބާ ލިޔުއްވުމާއި، މާލޭގައި ހުކުރުނަމާދާއި ޢީދުނަމާދު އިމާމުވެ ކުރެއްވި އަދި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުން ނެރުއްވި "ދީނުގެ މަގު" ނޫހަށްވެސް އެކި މައުޟޫޢުތަކަށް މަޒުމޫނުތައް ލިޔުއްވި ބޭފުޅެއްވެސް މެއެވެ.
ރާއްޖޭގެ ނޫސްވެރިކަމަށް ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ކުރެއްވި ޚިދުމަތްތަކަކީވެސް، ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ޚިދުމަތްތަކެކެވެ. "އަމާޒު"ގެ ނަމުގައި މަޖައްލާއެއް ނެރުއްވިއެވެ. އަދި "ހަވީރު" ނޫހުގެ ނަމުގައި ނޫހެއް ނެރުއްވަން ފެށްޓެވިއެވެ. އެ މަނިކުފާނުގެ ނޫސްވެރިކަމުގެ ޚިދުމަތް ފާހަގަކުރެވިފައި ވަނީ، ހަމައެކަނި ނޫސްތަކަށް ލިޔުއްވާ ޚަބަރުތަކާއި މަޒުމޫނުތަކުން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ނުވަތަ ލިޔުންތެރިކަން ތަރައްޤީ ކުރެއްވުމުގެ ރޮނގުން އެކަންޏެއްވެސް ނޫނެވެ. މީގެއިތުރުން، ނޫސް ޗާޕުކުރުމުގެ ފެންވަރު ރަނގަޅު ކުރެއްވުމަށާއި، ނޫހަށް ލިޔާ ލިޔުންތެރިން އުފެއްދެވުމަށާއި، މި ޒަމާނުގެ ނޫސްވެރިކަން ރާއްޖޭގައި ފުޅާކުރެއްވުމަށްވެސް ވަނީ ގިނަގުނަ މަސައްކަތްޕުޅުތަކެއް ކުރައްވައިފައެވެ. ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނަށް ވަނީ 1989ވަނަ އަހަރު، ނޫސްވެރިކަމުގެ ރޮނގުން ޢާންމު ޚިދުމަތުގެ ޝަރަފުވެރިކަމުގެ އިނާމު އަރުވައިފައެވެ. އަދި 1990ވަނަ އަހަރު، މިނިވަން 25ގެ ޢާންމު ޚިދުމަތުގެ އިނާމުވެސް އަރުވައިފައެވެ. މި އިނާމު އެ މަނިކުފާނަށް އެރުވީ، ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމަށް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ފަދަ އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވައިފައިވާތީއާއި، ރާއްޖޭގައި ނޫސްވެރިކަން ކުރިއަރުވައި ތަރައްޤީ ކުރެއްވުމަށް ކުރެއްވި މަސައްކަތްޕުޅުގެ އަގު ވަޒަންކުރެއްވުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އެ މަނިކުފާނަށް ވަނީ، ނޫސްވެރިކަމުގެ "އަލިމަސް ގަލަން"ވެސް ލިބިވަޑައިގެންފައެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ޕީ.އެޗް.ޑީ. ހާސިލުކުރެއްވީ، މެލޭޝިޔާގެ ޔުނިވަރސިޓީ ކެބަންގސާން މެލޭޝިޔާގައި، ތިއޯލޮޖީ އެންޑް ފިލޯސޮފީގެ ރޮނގުން 2001ވަނަ އަހަރުއެވެ. ތީސިސް ލިޔުއްވީ، އިބްނިސީނާގެ ތިއަރީއާ ބެހޭގޮތުންނެވެ. ޕީ.އެޗް.ޑީ. ހާސިލުކުރެއްވުމާ ގުޅިގެން، ސަރުކާރުން ދެއްވާ ޚާއްޞަ އިނާމު، އެ އަހަރު އެ މަނިކުފާނަށް ވަނީ ލިބިވަޑައިގެންފައެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނަށް ވަނީ، ނިޝާން ޢިއްޒުއްދީނުގެ ޢިއްޒަތުގެ ލަޤަބުވެސް އަރުވައިފައެވެ. އެއީ، 10 ނޮވެންބަރު 2008 ގައެވެ. އެ މަނިކުފާނަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ޔުނިވަރސިޓީގެ ޗާންސެލަރ ކަމުގެ މަގާމު ފުރުއްވައިފައިވާ ބޭފުޅެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިސްލާމީ ޔުނިވަރސިޓީގެ ޗާންސެލަރ ކަމުގެ މަގާމު އެމަނިކުފާނު މިހާރު ފުރުއްވަމުން އެ ގެންދަވަނީ، 20 އޮގަސްޓު 2019އިން ފެށިގެންނެވެ. އެ މަނިކުފާނު، ދިވެހި ދައުލަތަށް ޚިދުމަތް ކުރައްވަމުން ގެންދަވާތާ މިހާރު 48 އަހަރު އަދި ތަޢުލީމީ ދާއިރާގައި ޚިދުމަތް ކުރައްވަމުން ގެންދަވާތާ
32 އަހަރަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތެއް ވެއްޖެއެވެ.
ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން ކައިވެނިފުޅު ބައްލަވައިގަތީ، ނާއިލާ އިބްރާހީމް ކަލޭފާނާއެވެ. އެ ދެކަނބަލުންނަށް ލިބިވަޑައިގަތީ ތިން ބޭފުޅުންނެވެ. އެއީ، އަންހެން ދެ ބޭފުޅުންނާއި، ފިރިހެން ބޭފުޅެކެވެ.
މަރްޙޫމާ ނާއިލާ އިބްރާހީމް ކަލޭފާނަކީވެސް ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ ދާއިރާއަށް، ޚާއްޞަކޮށް، އަމީނިއްޔާ ސްކޫލަށް 26 އަހަރަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތެއްގައި ވަރަށް އިޚުލާޞްތެރިކަމާ އެކުގައި ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވި، ވަރަށް ޤާބިލު މުދައްރިސެކެވެ. އަދި، އަމީނިއްޔާ ސްކޫލްގެ ދަރިވަރުންގެ ލޯތްބާއި އިޙުތިރާމު ހޯއްދެވި ބޭފުޅެއްވެސް މެއެވެ. ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިން، ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ ދާއިރާއަށް ޚިދުމަތް ކުރައްވަމުން ގެންދެވިއިރު، އެ މަނިކުފާނާ އެންމެ އަރިހުގައި ސާބިތުކަމާއެކުގައި ދެމިހުންނެވީ، އަނބިކަނބަލުން، ނާއިލާ އިބްރާހީމް ކަލޭފާނުކަން ހަނދާންކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. ނާއިލާ އިބްރާހީމް ކަލޭފާނު އަވަހާރަވީ، އުމުރުފުޅުން 72 އަހަރުގައި 17 އެޕްރީލް 2021 ގައެވެ. ނާއިލާ އިބްރާހީމް ކަލޭފާނު އަވަހާރަވުން ވެގެން ދިޔައީ، ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރު ޙުސައިނަށާއި، ބޭފުޅުންނަށާއި ޢާއިލާއަށް ލިބިވަޑައިގެންނެވި ވަރަށް ފުން ހިތާމައަކަށެވެ.
މާތްﷲ، މަރްޙޫމާ ނާއިލާ އިބްރާހީމް ކަލޭފާނުގެ ފުރާނައަށް ސުވަރުގޭގެ މަތިވެރި ނިޢުމަތް މިންވަރުކުރައްވާށިއެވެ! އާމީން.
