ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް، ޚަބަރުފަތުރާ ވަސީލަތްތަކާ ބައްދަލުކުރައްވައި ދެއްކެވި ވާހަކަފުޅާއި އަދި ނޫސްވެރިން ދެންނެވި ސުވާލުތަކާއި، އެ ސުވާލުތަކަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ދެއްވި ޖަވާބުތައް

بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِيمِ‎

ހުރިހާ ބޭފުޅުންނަށް މިއަދުގެ ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުމަށް މަރުޙަބާ ދަންނަވަން.

އަޅުގަނޑުމެން މިއަދު ތިޔަބޭފުޅުންނާ މި ބައްދަލުކޮށްލީ، މިއަދު އިޓްލޮސް، އިންޓަރނޭޝަނަލް ޓްރައިބިއުނަލް ފޮރ ދަ ލޯ އޮފް ދަ ސީ ގައި ނިމިގެންދިޔަ ރާއްޖޭގެ ދެކުނުގެ ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދު ކަނޑައެޅުމާ ގުޅިގެން ނިންމި ނިންމުމާ ބެހޭގޮތުން ތިޔަބޭފުޅުންގެ އެއްވެސް ސުވާލެއް އަދި އޮޅުންފިލުވަން ބޭނުން އެއްވެސް ކަމެއް އޮތް ކަމަށްވަންޏާ، އެ ކަމެއް ސާފުކޮށްލަދިނުމަށް.

މީގެ ކުޑައިރުކޮޅެއްގެ ކުރިން، އަޅުގަނޑުމެން ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވިން. އެ ބައްދަލުވުމުގައި މިއަދު އިޓްލޮސްގައި އެ ނިމިގެންދިޔަ ނިމުމާ އެއްގޮތަށް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދެކުނުގެ ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދު ކަނޑައެޅުމާ ގުޅިގެން ޢަމަލުކުރާނެ ގޮތްތަކާމެދު މަޝްވަރާ ކުރެވުނު.

އެގޮތުން، ފުރަތަމަ ކަމަކަށް، އެ އީ.އީ.ޒެޑް ބެލެހެއްޓުން، ކޯސްޓްގާޑުން އަޅުގަނޑުމެންގެ އުތުރުގައި މިހާރުވެސް އީ.އީ.ޒެޑް ބަލަހައްޓާ ގޮތަށް، ވަށައިގެން ބަލަހައްޓާ ގޮތަށް ބެލެހެއްޓުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދިޔުމަށް ނިންމުނު. އަދި އޭގެއިތުރުން، ފިޝަރީޒް މިނިސްޓްރީއާއި، އެންވަޔަރަންމަންޓް މިނިސްޓްރީއާއި އަދިވެސް ކަމާ ގުޅުންހުރި މިނިސްޓްރީތަކުން މި ސަރަޙައްދުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް ކުރުމުގައި، މިހާރުން ފެށިގެން ކަން ކުރަންވީގޮތާ ގުޅިގެން މަޝްވަރާ ކުރެވުނު.

އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދު، ޤާނޫނުއަސާސީގައި ވަރަށް ސާފުކޮށް ކަނޑައެޅިފައި އެބައޮތް. އެއީ، ރާއްޖޭގެ ކޯސްޓަލް އެޖުން ފެށިގެން 12 ނޯޓިކަލް މޭލު، ސަރަޙައްދުގެ ގޮތުގައި ކަނޑައެޅިފައި އެބައޮތް. އޭގެއިތުރުން، ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދެއް، ކޮންމެ ޤައުމަކަށްވެސް އެބަ ލިބޭ. އެގޮތުން، ރާއްޖޭގެ އުތުރާއި، އިރު އުތުރާއި، ހުޅަނގުގެ ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދު ވަނީ ކަނޑައެޅިފައި. ރާއްޖޭގެ އުތުރާއި، އިރު އުތުރުގެ ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދު ކަނޑައެޅިގެންދިޔައީ، 1976 ވަނަ އަހަރު. އެހެން ނަމަވެސް، ދެކުނުގެ ސަރަޙައްދު މިހާތަނަށް އައިއިރުވެސް އޮތީ ކަނޑަނޭޅި. ދެކުނުގައި 200 ނޯޓިކަލް މޭލު، ރާއްޖެއިން މިންއަޅާއިރުގައި، މޮރިޝަސްގެ ސަރަޙައްދާ ފުށުއަރާ ބައެއް އެބައޮތް. މިއަދު ނިމިގެން އެދިޔައީ، އެ ސަރަޙައްދާ ބެހޭގޮތުން ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކާ އެއްގޮތަށް، ޤާނޫނުތަކާ އެއްގޮތަށް ކަނޑައަޅަންޖެހޭ ކަނޑައެޅުމެއް.

އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، އަޅުގަނޑުމެން ވަނީ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާއެއްގައި ބައިވެރިވެފައި. "އަންކްލޯޒް" ގައި. އޭގައި ބުނާގޮތުން، އެއްވެސް ސަރަޙައްދެއްގައި، އީ.އީ.ޒެޑް ފުށުއަރާ ކަމަށްވަންޏާ، އެ ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދެއް، މި ބަހަނީ މެދުން ހަމަޔަށްވާގޮތަށް. އެ އަޅުގަނޑުމެން ވަނީ ބައިވެރިވެ، ރެޓިފައި ކޮށްފައި. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އެއަށް ރުހުންދީ، އެއަށް ޢަމަލުކުރަން އެއްބަސްވެފައި. 2000 ވަނަ އަހަރު އެ ވަނީ ތަންފީޒު ކުރަން ފަށާފައި.

އެހެންވީމާ، މިއަދު އެ ނިމިގެންދިޔަ ދިޔުމަކީ، އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ، ޤާނޫނީ ހަމަތަކާއި މިންތަކުގެ ތެރެއިން ރާއްޖޭގެ އިން ވަކިކުރެވި، ފުރިހަމަވެގެންދިޔަ ދިޔުމެއް ކަމަށް. ރާއްޖެއަކީ މި ދެންނެވި ގޮތަށް، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ހަމަތަކާއި މިންތަކާ އެއްގޮތަށް، އިން ވަކިކުރެވިފައި އޮތް، ފުރިހަމަ ބައުންޑަރީ އޮތް ޤައުމަކަށް މިއަދު ބަދަލުވެގެން އެދިޔައީ.

އަޅުގަނޑު ހިތުން މީގައި ރާއްޖޭގެ ބަންޑާރަ ނައިބާއި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤާނޫނީ ޓީމު ވަރަށް ރަނގަޅު މަސައްކަތްތަކެއް ކުރައްވާފައި އެބަހުރި. އެ ބޭފުޅުން މަސައްކަތްތައް ކުރެއްވީ، މި މައްސަލަ އައުމާއެކީގައި، ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަށް މި މައްސަލަ ގެންގޮސް، މަޝްވަރާކޮށް، ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުންވެސް ލަފާ ދީފައިވާ ގޮތަށް.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ، މިއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންނަށާއި، މި ސަރުކާރަށާއި، އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންނަށް ލިބުނު ރަނގަޅު ކާމިޔާބެއް ކަމުގައި.

އަޅުގަނޑުގެ މި އޯޕަނިންގ ސްޓޭޓްމަންޓް ތިޔަބޭފުޅުންނަށް މި ދަންނަވާލީ. އެއަށްފަހުގައި، ޚާރިޖީ ވަޒީރު މިނިސްޓަރ ޝާހިދު، މިކަމުގައި އިސްކޮށް އުޅުއްވި ބޭފުޅެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން އެއްޗެއް ވިދާޅުވުމަށްފަހުގައި، ތިޔަބޭފުޅުންނަށް ފުރުޞަތަށް ހުޅުވައިލާނަން.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފޮރިން އެފެއާޒް ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު:

ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ، ޢިއްޒަތްތެރި ރައީސް.

މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ފާހަގަވެގެން މިދަނީ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ރިޔާސަތުގެ ދަށުން ރާއްޖެއަށް ލިބުނު އެންމެބޮޑު އެއް ކާމިޔާބީ ލިބިގެންދާ ތާރީޚީ ދުވަހުގެ ގޮތުގައި.

1965 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖެ މިނިވަންވުމަށްފަހު، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރާއްޖޭގެ އިން ކަނޑައެޅުމުގައި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ އުޞޫލުތަކާއި، އިންޓަރނޭޝަނަލް ކަސްޓަމަރީ ލޯއާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތިން، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ދެންމެ ވިދާޅުވިގޮތަށް، 1976 ވަނަ އަހަރު ވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އުތުރުގެ ބައުންޑަރީތައް ކަނޑައެޅިފައި. އެހެން ނަމަވެސް، ތަފާތު ސަރުކާރުތަކުން އެކިއެކި މަސައްކަތްތައް ކުރައްވާފައިވި ކަމުގައިވިޔަސް، އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން ދެކުނުގެ ބައުންޑަރީ ކަނޑައެޅުމުގެ މަސައްކަތް ނިންމަވާފައެއް ނުވޭ. އަދި އެކަމުގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑުމެންގެ އިޤްތިޞާދީ ޚާއްޞަ ސަރަޙައްދަށް ބޭރުގެ ފަރާތްތަކުން ވަދެ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދުން ނުޙައްޤު ފައިދާތައް، ބޭރުގެ ފަރާތްތަކުން ހޯދަމުން ގެންދިޔަ.

މިއަދު އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ މިވަނީ ރާއްޖެ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤާނޫނުގެ ދަށުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދު ފުރިހަމައަށް ކަނޑައެޅިފައި. މި ސަރުކާރުގެ ނިންމުމެއް ކަމުގައި އޮތީ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ލިބެން އޮތް އެންމެބޮޑު މިން، މި ރާއްޖެއަށް ހޯދުން. އެންމެ ވެލިފުކެއްގެ މިންވަރުވެސް ދޫނުދިނުން.

މިއަދު އިޓްލޮސްގެ ފަނޑިޔާރުންގެ އިއްތިފާޤުން އެ އިއްވެވި ޙުކުމުގައި، ތިޔަބޭފުޅުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، މޮރިޝަސްއިން ހުށަހެޅި އެއްވެސް ކަމެއް ކާމިޔާބެއްނުވި. އަޅުގަނޑުމެންނަށް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބަންޑާރަ ނައިބު ހުށަހެޅުއްވި ހުރިހާ ކަމެއް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކާމިޔާބު ވެގެންދިޔައީ. އެއީ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް، ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ލިބުނު ނަޞްރެއް، ފަތަޙައެއް.

އެހެންވީމާ، މި ސަރުކާރުގެ ދުރުވިސްނޭ ޚާރިޖީ ސިޔާސަތު، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޚާރިޖީ ސިޔާސަތުގެ ދަށުން ދުނިޔޭގެ އެންމެމޮޅު ލޯޔަރުން މެދުވެރިކުރައްވައި، އެ ކުރެއްވި މަސައްކަތް ކާމިޔާބުވެގެން ގޮސްފައި އެވަނީ.

އަޅުގަނޑު އަދިވެސް އެއްފަހަރު، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް، ބަންޑާރަ ނައިބަށް، އެ މަނިކުފާނުގެ ޤާބިލް ޓީމަށް މަރުޙަބާއާއި ޝުކުރު ދަންނަވަން. ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އެއްވެސް ސުވާލެއް އެބައޮތްތޯ؟

އަޅުގަނޑު ފުރަތަމަ ފުރުޞަތު އަރުވާނަން، ރާއްޖެ ޓީ.ވީ. އަށް.

އިދުހާމް ނަޢީމް - ރާއްޖެ ޓީ.ވީ:

މިހާރު މިއަދުގެ ނިންމުމާ އެއްކޮށް ދެން ޗާގޯސް މިލްކުވެރިކަމާމެދު ދެކެވަޑައިގަންނަވަނީ ކިހިނެއްތޯ؟ ދެން އެކަމާމެދު ސަރުކާރުން ކިހިނެއްތޯ ވަކާލާތު ކުރައްވާނީ؟

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އާދެ، ޗާގޯސްއަކީ، ކޮން ބައެއްގެ ތަނެއްކަމާމެދު މީގެކުރިން ވަނީ ގޮތްތަކެއް ނިމިފައި ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލުކުރެވެނީ. ފުރަތަމަ ކަމަކަށް، ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ޒަމާނެއްގައި، އެއްވެސްއިރެއްގައި ޗާގޯސްއަކީ ދިވެހިންގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ހިނގާ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ކަމަކަށް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ފެންނާކަށް ނެތް. އަދި ޤާނޫނުއަސާސީ ލިޔެވެން ފެށި، 1932ން ފެށިގެން މިހާތަނަށް ސަރަޙައްދު ކަނޑައެޅިގެން އައިއިރުގައިވެސް، އެއިން އެއްވެސް ޤާނޫނުއަސާސީއެއްގައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދުތެރޭގައި ޗާގޯސް ހިމެނިފައެއް ނެތް. އެހެންކަމުން، މިހާހިސާބަށް އައިއިރުގައި، ޗާގޯސްއަކީ ދިވެހިންގެ ތަނެއް ކަމަށް ދަޢުވާ ކުރެވޭނެ، ބުނެވޭނެ އެއްވެސް ތާރީޚީ ހެތްކެއް އަދި ޤާނޫނީގޮތުންވެސް އެކަން ބެލެވޭނެ ޖާގައެއް ފެންނާކަށް ނެތް.

ޗާގޯސްގެ މިލްކުވެރިކަމާ ދޭތެރޭގައި އުފެދިގެން އުޅުނު މައްސަލައަކީ، އިނގިރޭސިވިލާތާއި މޮރިޝަސްއާ ދެމެދުގައި އުފެދިފައި އޮތް މައްސަލައެއް. މޮރިޝަސް، އިނގިރޭސީންގެ އަތްދަށުގައި އޮތުމަށްފަހުގައި، 1965 ވަނަ އަހަރު، އަޅުގަނޑު ހަނދާންވާ ގޮތުން ވެއްޖިއްޔާ، މޮރިޝަސްގެ ސިޔާދަތުގެ ތެރެއިން، މޮރިޝަސްގެ ބައެއްގެ ތެރެއިން ޗާގޯސް އިނގިރޭސީން ވަކިކުރި. އެއަށްފަހުގައި، 1967 ގައި މޮރިޝަސްއަށް މިނިވަންކަން ލިބިގެންދިޔައީ. އެހިސާބުން ފެށިގެންވެސް މޮރިޝަސްއިން ޗާގޯސްގެ މައްޗަށް މިލްކުވެރިކަން އޮތްކަން، ބާރު އޮތް ކަމަށް ވަކާލާތު ކުރަމުން ގެންދިޔައީ. އެހެންގޮސް، 2017 ވަނަ އަހަރު މި މައްސަލަ މިވަނީ އ.ދ. އަށް މޮރިޝަސްއިން ހުށަހެޅި ހުށަހެޅުމަކާ ގުޅިގެން، ޔުނައިޓެޑް ނޭޝަންސް ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީން މި މައްސަލަ، އައި.ސީ.ޖޭ. އަށް ފޮނުވަން ނިންމާފައި. އެއާ ގުޅިގެން އައި.ސީ.ޖޭ. އިން މިވަނީ ގޮތެއް ނިންމާފައި. އެއީ، މޮރިޝަސްގެ ބައެއް ކަމަށް ކަނޑައަޅާފައި. އަދި އެއީ، އިސްތިޝާރީ ލަފައެއް، ޤާނޫނީ ލަފައެއް. މިތާ އެބަ ތިއްބެވި ޤާނޫނީ ވަކީލުން. އެ ބޭފުޅުން އިތުރަށް މީގެ ތަފްޞީލު، ތިޔަބޭފުޅުން ބޭނުންފުޅުވަންޏާ ދެއްވާނެ.

އެއަށްފަހުގައި، އ.ދ.ގެ ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީ، ޢާންމު މަޖިލީހުން ވޯޓަކަށް އެހި. އަހައިގެން 6 ޤައުމު ފިޔަވައި، ހުރިހާ ޤައުމެއް ވޯޓުދިނީ، އެއީ، މޮރިޝަސްގެ ތަނެއް ކަމަށް، އައި.ސީ.ޖޭ. އިން ނިންމި ނިންމުމާ އެއްގޮތަށް. އެ ނިންމި ނިންމުމުގައި، އަޅުގަނޑުމެން އެ ދުވަހު ވޯޓުދިނީ، އެ ނިންމުމާ އިދިކޮޅަށް. އަޅުގަނޑު ތަންކޮޅެއް ތަފްޞީލުކޮށް މި ދަންނަވަނީ. އެކަމަކު މީގެކުރިންވެސް އެތައްފަހަރަކު މި ވާހަކަތައް އަޅުގަނޑުމެން ތިޔަބޭފުޅުންނަށް، ރައްޔިތުންނަށް ހާމަކޮށްފައި އޮންނާނެ. އެ ދުވަހު ވޯޓު ދެމުންވެސް އަޅުގަނޑުމެން ބުނެފައި ވާނެ، އަޅުގަނޑުމެން މި ވޯޓުދެނީކީ، އެ ހުށަހެޅިފައި އޮތް މައްސަލައަށް، އަޞްލު މައްސަލައާ އިދިކޮޅަކަށް ނޫނޭ. އެއީ، އިޓްލޮސްގައި އޭރު އޮތް މައްސަލައެއް، މޮރިޝަސްއިން ދަޢުވާކުރާ މައްސަލައެއް. ޗާގޯސްގެ އީ.އީ.ޒެޑް ކަނޑައެޅުމާ ބެހޭގޮތުން. އަޅުގަނޑުމެން އެއަށް އޮންނާނެ، އޭރު މައްސަލައެއް ލާފައި. އެ މައްސަލައަކަށް މޮރިޝަސްގެ މައްޗަކަށް، އެ މައްސަލަ ކުރިއަކަށް ގެންދިޔުމަކަށް ފުރުޞަތެއް ނެތް ކަމަށް. އެހެން އޮތީމާ، އެއަށް ބާރުދިނުމުގެ ގޮތުން އަޅުގަނޑުމެން ދިން ވޯޓެއް އެއީ، އެއާ އިދިކޮޅަށް.

އެހެން ނަމަވެސް، އޭގެފަހުން އިޓްލޮސްއިން ނިންމުމެއް އެބައޮތް ނިންމާފައި. އައި.ސީ.ޖޭ.ގެ ނިންމުމާ އެއްގޮތަށް، މޮރިޝަސްއިން އެ ހުށަހަޅާފައި އޮތް މައްސަލަ ބެލޭނެ ކަމަށް. މާނަޔަކީ، އިޓްލޮސްއިން އެ ނިންމި ނިންމުމަކީ، މޮރިޝަސްއަށް ޗާގޯސްގެ މައްޗަށް ސިޔާދަތީ ބާރު އެބައޮތޭ. އޭގައި ސަރަޙައްދު ކަނޑައެޅުމަށް ހުށަހަޅާފައި އޮތް މައްސަލަ ތިމަންނާމެން ބަލާނަމޭ.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑުމެންނަކީ ކުރިންވެސް ދެންނެވި ފަދައިން، މި މުޢާހަދާތަކުގައި ބައިވެރިވެފައި ތިބި ބަޔަކަށްވާތީ އަދި ތަންފީޒު ކުރަން، ރެޓިފައި ކޮށްފައި ތިބި ބަޔަކަށްވާތީ، މޮރިޝަސްގެ ޗާގޯސްއާ ބެހޭގޮތުން އިޓްލޮސްއިންނާއި، އައި.ސީ.ޖޭ. އިން އެ ނިންމާފައި އޮތް ނިންމުމަކީ، އޭގައި ބައިވެރިވެފައިވާ ޤައުމުތަކުން ތަބާވާންޖެހޭ ނިންމުމެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑު ދެކެން.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފޮރިން އެފެއާޒް ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު:

ޝުކުރިއްޔާ ރައީސް.

ޢާންމު ރައްޔިތުންނަށް އޮޅޭގޮތަށް، އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން މޮރިޝަސްގެ ސިޔާދަތީ ޙައްޤު އޮތް ޗާގޯސްއާ ބެހޭގޮތުން ވާހަކަތައް އެބަ ދެކެވޭ. އެހެން ނަމަވެސް، ދެންމެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ ވިދާޅުވި ފަދައިން، ދިވެހިރާއްޖެއިން އެއްވެސްއިރެއްގައި ޗާގޯސްގެ މައްޗަށް ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތް ކަމަށް ކަނޑައަޅާފައެއްނުވޭ. ރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުއަސާސީތައް އެހެރީ ސާފުކޮށް ފެންނަން. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ކަނޑައެޅިގެން ލިބިފައި ހުރި ސަރަޙައްދުތައް އެނގެން. 1932 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުއަސާސީ ލިޔެވެން ފެށީއްސުރެ މިއަދާ ހަމަޔަށް ނެތް އެ ވާހަކައެއް. އަދި އޭގެ ކުރީގެ ޒަމާންތަކަށް ބަލާއިރުވެސް ނެތް. އަޅުގަނޑުމެން އޭގެ ތަންކޮޅެއް ފަހަތަށް ޖެހިލައިފިއްޔާ، 1965 ގައި ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ދައުލަތަކަށްވީއިރު، އެ ދެކެވުނު ވާހަކަތަކުގައިވެސް، އަދި އޭގެ ފަހުން ރައީސް އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ވެރިކަމުގައި ކުރެވިފައި ހުރި މަސައްކަތްތަކަށް ބެލިކަމުގައިވިޔަސް، ޗާގޯސް އެއީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބައެއް ކަމަށް ބަލައިގެން ކޮށްފައި ހުރި އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ނެތް.

އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެން ފެންނަން އޮތީ، 1992 ގައި ރައީސް މައުމޫންގެ ރިޔާސީ ދައުރުގެ ތެރޭގައި، 1992 ގައި އިނގިރޭސިވިލާތާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ދޭތެރޭ ބައްދަލުވުންތަކެއް ބޭއްވިފައި އޮތް. އެ ބައްދަލުވުންތަކުގެ ޔައުމިއްޔާގައި ސޮއިކުރެވިފައި އެބަހުރި. އެ ލިޔެކިޔުންތަކުން ފެންނަ ގޮތުގައި، ވާހަކަދެކެވި، އެއްބަސްވެވިފައި ވަނީ، ޗާގޯސްއާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ދޭތެރޭގައި ދެބަޔަށް ހަމަހަމަވާގޮތަށް، ރޮނގެއް ދަމައި، އެއްބަސްވުމަކަށް އައުމަށް އެއްބަސްވި ކަމަށް. އެ ލިޔެކިޔުން، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އަރކައިވްސްގައި އެބަހުރި.

ދެން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެންނަން އޮތް އަނެއް ޙަޤީޤަތަކީ، 2010 ވަނަ އަހަރު، ރައީސް ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި، ދިވެހިރާއްޖެއިން ހުށަހެޅި އެކްސްޓެންޑަޑް ކޮންޓިނެންޓަލް ޝެލްފްގެ ޗާޓުތައް އ.ދ.އަށް ހުށަހެޅިއިރު، ޗާޓް ކުރަހާފައި އޮތްއިރު، އޭގައި ޗާގޯސް އެއީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައެއް ނެތް. އެ ޗާޓުތައް އެހެރީ އ.ދ.ގެ އަރކައިވްސްގައި. 2010 ގައި ރައީސް ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި ހުށަހެޅި ޗާޓުތައް. އަދި ހަމައެއާއެކު، 2011 ވަނަ އަހަރު ރައީސް ނަޝީދު މޮރިޝަސްއަށް ކުރެއްވި ރަސްމީ ދަތުރުފުޅުގެ ޖޮއިންޓް ކޮމިއުނިކޭގައި، މޮރިޝަސްއާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ގުޅިގެން ޗާގޯސްގެ ސަރަޙައްދުގައި، އެކުގައި މަސައްކަތް ކުރުމަށް އެއްބަސްވެފައި އެބައޮތް. އަދި އިނގިރޭސީން އެ ސަރަޙައްދުގައި ޤާއިމުކޮށްފައި އޮތް، އިންޑިއަން އޯޝަން ޕްރޮޓެކްޓަޑް މެރިޓައިމް ޒޯނުގެ، އެއީ، އަޅުގަނޑުމެން ދެކޮޅުހަދަންޖެހޭނެ އެއްޗެއް ކަމަށް، ސަރަޙައްދެއް ކަމަށް އެއްބަސްވެފައި އެބައޮތް.

ދެން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެންނަން އޮތީ، 2017 ވަނަ އަހަރު ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގައި، އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސްގެ އެޑްވައިޒަރީ އޮޕީނިއަނަކަށް ގެންދިޔުމަށް ވޯޓަށް އެހީ. އެ ވޯޓުގައި އަޅުގަނޑުމެން، ދިވެހިރާއްޖެއިން ވޯޓުލީ އިދިކޮޅަށް. އެހެން ނަމަވެސް، އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސްގައި މި މައްސަލަ ހިނގަމުންދިޔައިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން ޗާގޯސް އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަނެއް ކަމަށް ބުނެ، މި މައްސަލައިގައި ތަދައްޚުލުވެފައެއް ނެތް. ލިޔެކިޔުންތަކަށް ބަލާއިރު، ތާރީޚީ ޓައިމްލައިނަށް ބަލާއިރު، އެއީ އެންމެފަހުން ލިބުނު ފުރުޞަތު. ދިވެހިރާއްޖެއިން ބައިނަލްއަޤްވާމީ ކޯޓެއްގައި ނުވަތަ ޖަލްސާއެއްގައި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަނެއް ކަމަށް ބުނެ އަޑު އުފުލުމުގެ. އެ ފުރުޞަތު ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގައި ބޭނުންކުރައްވާފައެއް ނެތް. އެއީ، އެކަން އެ މަގުން ހިނގާފައި މިހިރީ، އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން ޙަޤީޤަތުގައި ޗާގޯސްގެ މައްޗަށް ރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތް ކަމަށް ގަބޫލުނުކުރައްވާތީ.

އެހެން ނަމަވެސް، އިދިކޮޅު ޕާޓީތަކުން، އިދިކޮޅުގައި ތިއްބަވާއިރު، އިދިކޮޅު ވާހަކަ ދެއްކުން އެއީ ކުރައްވާ ކަމެއް. މިސާލަކަށް ދަންނަވަންޏާ، 2017 ވަނަ އަހަރު، އޭރުގެ ސަރުކާރުން، ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުން ވޯޓު ދެއްވީ، މި ދެންނެވި ޤަރާރާ އިދިކޮޅަށް. 2019 ގައި މި ސަރުކާރުން ވޯޓުދިނީ ހަމަ އެގޮތަށް. ވޯޓު ދިނީމާ، މިހާރުގެ އިދިކޮޅު ޕާޓީ، ޕީ.ޕީ.އެމް. އިން ޖަލްސާ ބާއްވާފައި، ބުނެފައި މިއޮތީ، މޮރިޝަސްއާ ދެކޮޅަށް ވޯޓުދިނީތީ، ސަރުކާރުން މަޢާފަށް އެދެންޖެހޭނެއޭ. އެހެންވީމާ، މޮރިޝަސްއާ އިދިކޮޅަށް ވޯޓުދިން ކަމަށްވީ.

ދެން މިހާރު މި ދައްކާ ވާހަކައަކީ، މޮރިޝަސްއާ އެއްކޮޅަށް ވޯޓު ދިނީމާ، އެއީ އަނެއްކާ އަޅުގަނޑުމެން މިގޮތް ބަދަލުވީއޭ. އެހެންވީމާ، އިދިކޮޅު ޕާޓީއެއްގެ ގޮތުގައި ޕީ.ޕީ.އެމް. އޮވެގެން، މިކުރާ މަސައްކަތަކީ، އަބަދުވެސް އިދިކޮޅުހެދުން. އެ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވިގޮތަށް، ކަންކުރިޔަސް އިދިކޮޅު. ވިދާޅުވީ، އެ ބޭފުޅުން ކަން ކުރެއްވި ގޮތަށް ކަންކުރިޔަސް އިދިކޮޅު. އެހެންވީމާ، އެއްވެސް ހާލެއްގައި ނެތް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ހިނގާ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި ޗާގޯސް، އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން، ރާއްޖޭގައި އުފެދުނު އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން ގަބޫލުކޮށްފައި، އެކަމަށް އަދި އެތަން ހޯދަން މަސައްކަތެއް ކޮށްފައިވެސް. ޝުކުރިއްޔާ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ޑިފެންސް އަލްއުސްތާޛާ މާރިޔާ އަޙްމަދުދީ:

އާދެ، މިއަދު މި ރާއްޖޭގެ އިމުގެ ކަންތައް ޚާއްޞަކޮށް، ދެކުނުގައި، އިން ކަނޑައެޅިގެން ދިޔުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެއް. އަޅުގަނޑުމެން، ކޯސްޓްގާޑާ މި ހަވާލުވެފައި އޮންނަނީ، ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ބެލެހެއްޓުން. އެހެންވީމާ، ޔަޤީންކަމާ އެކީގައި، ކިހާ ހިސާބަކުންކަން އަޅުގަނޑުމެންގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ކަނޑައެޅެނީ، އެ އެނގުމަކީ ހަމަގައިމުވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިގެންދިޔަ ކުރިއެރުމެއް. ސަރަޙައްދު ބެލެހެއްޓުމުގައިވެސް އަދި އޭގެއިތުރަށް، ސަރަޙައްދަށް އެހެން ބަޔަކު ވަދެގެން އުޅުނު ކަމުގައިވިޔަސް އަދި ކަނޑުތަކުން މަސް ބާނަމުންދިޔަ ކަމުގައިވިޔަސް، ކުރީގައި އެ ޙައްޤެއް ނޯވޭ، އެ އޮންނަ އިން ރަނގަޅަށް ކަނޑައެޅިފައި ނޯންނާތީ، އެގޮތަށް އެ މީހުން ބޭރަށް ޖައްސައި، އެހެން ހެދުމުގެ. އެހެންވިޔަސް މިހާރު ހަމަގައިމުވެސް، މިއަދު އެ ނިންމި ނިންމުމުން، އިމުގެ، އެ ސަރަޙައްދު ރީއްޗަށް ކަނޑައެޅިގެން ދިޔައިމާ، ދެން އެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު، މި ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ދިމާއަކުންވެސް ބެލެހެއްޓުމަށް ހަމަގައިމުވެސް ފަސޭހަވެގެންދާނެ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

މިނިސްޓަރ ޙުސައިން، އެއްޗެއް ވިދާޅުވާނަންތޯ؟

މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް، މެރިން ރިސޯސަސް އެންޑް އެގްރިކަލްޗަރ
ޑޮކްޓަރ ޙުސައިން ރަޝީދު ޙަސަން:

އާދެ، ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ ރައީސް.

އަޅުގަނޑުމެން ދެކޭގޮތުގައި މިއަދަކީ ވަރަށް ތާރީޚީ ދުވަހެއް. ސަބަބަކީ، ރައީސް ފާހަގަކުރެއްވި ފަދައިން، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ، ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ބިތަކުން އިން ވަކިކުރެވިފައި އޮތް، އ.ދ.ގެ ޔޫ.އެން. ކޮންވެންޝަން ފޮރ ދަ ލޯ އޮފް ދަ ސީއާ އެއްގޮތަށް، އިންތައް ކަނޑައެޅިފައި އޮތް ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި މިއަދު ހަމަޖެހިގެން މިދިޔައީ. މިއަދު އިޓްލޮސްއިން އެ ނިންމުން ނިންމަންދެން، ރާއްޖޭގެ ދެކުނުގައި އޮތް ސަރަޙައްދުގެ އިންއޮތީ ކަނޑަނޭޅި. ދެން އެކަން ކުރުމަށްޓަކައި އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، ހަމަ އިނގިރޭސީންނާއެކީ ވާހަކަތަކެއް ދެކެވި، މަޝްވަރާ ކުރެވެމުންދިޔަ. އެކަމަކު އެއްވެސް ނިންމުމެއް ނިންމައި، އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވިފައެއް ނެތް.

ދެން މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ނިމިގެންދިޔައީ، ޔޫ.އެން. ކޮންވެންޝަން އޮފް ލޯސް އޮފް ދަ ސީން ކަނޑައެޅިފައި އޮތްގޮތަށް، އޭގައި ރިޢާޔަތް ކުރަންޖެހޭނެ ކަމަށް ކަނޑައަޅާފައި ހުރި ހުރިހާ ކަންކަމުގެ މައްޗަށް ރިޢާޔަތްކޮށް، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން އެކަށައަޅާފައި އޮތް ކޯޓަކުން މިއަދު ނިންމައި އެދިނީ، ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދުގެ އިމަކީ ކޮބައިކަން ރާއްޖޭގެ ދެކުނުން. އެހެންވީމާ، ޢާންމު ގޮތެއްގައި އެ އިން ކަނޑައަޅާއިރު ބަލަނީ، އިކުއި-ޑިސްޓެންސްކޮށް، ހުރިހާ ޤައުމެއްގެ ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދު ހަމަހަމަވާގޮތަށް ނިންމަން. އެކަމަކު މިއަދު އެކަން ނިމިގެންދިޔައީ، ރާއްޖޭގައި ޚާއްޞަ ބޭނުންތަކާއި ކަންކަމަށް ރިޢާޔަތް ކުރުމާއެކީ، އެ ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދުގެ ބޮޑުބައި ރާއްޖެއަށް ލިބޭގޮތަށްކަން، ތިޔަ އެންމެ ބޭފުޅުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ.

އެހެންވީމާ، މިނިސްޓަރ މާރިޔާ އެ ވިދާޅުވި ފަދައިން، ރާއްޖޭގެ ދެކުނުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިހާތަނަށް، މިއަދާ ހަމަޔަށް މި އިން ކަނޑައަޅަންދެން އޮންނަނީ ސިޔާސީ ސަރަޙައްދުގެ 12 މޭލު. އެހެންވީމާ، އެ 12 މޭލުގެ ތެރޭގައި، ބަޔަކުއައިސް މަސްވެރިކަން ކުރަންޏާ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެ މީހުން ހިފެހެއްޓޭނެ. އަދި އެ މީހުން އެ 12 މޭލުގެ ތެރޭގައި މަސްވެރިކަން ކޮށްފައި ނުކުމެގެން ދަންޏާ، އިތުރު 12 މޭލު، އެއީ ގުޅިފައި އޮތް ކަނޑުގެ 12 މޭލު، ކޮންޓިގުޔަސް ޒޯން ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެ މީހުން ހިފެހެއްޓޭނެ. އެކަމަކު 24 މޭލުން ބޭރުވީމަކާ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެ މީހުން ހިފެހެއްޓޭ ކަހަލަ ގޮތެއް ޤާނޫނަކު ނެތް. އެއީ، ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދުގެ ގޮތުގައި، މި ބުނި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ބަލައިގެންފައި ނެތީމާ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެކަން ނުކުރެވެނީ. އަޅުގަނޑުމެން އޮތީ، އީ.ޒެޑް ކްލޭމް ކޮށްފައި. އެކަމަކު އެ ކްލޭމަކީ، ޞައްޙަ ގޮތުގައި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން މިއަދާ ހަމަޔަށް، ހަމަޖެހިގެންދިޔަ ތަނަކަށް ނުވާތީ، އެހެން އެކަންވަނީ.

އެހެންވީމާ، ރާއްޖޭގެ އެ ސަރަޙައްދު ބެލެހެއްޓުން އޮތީ އުނދަގުލަކަށް ވެފައި. އެކަމަކު އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، މިއަދު ކަނޑައެޅި އިމާ ހަމަޔަށް އެއީ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ބާރުވެރިކަމެއް އޮތް އިމެއް ކަމުގައި ވާނެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަސްވެރިންނަށް ޔަޤީންކަން މިއަދު އެބަ ލިބޭ، ހަމަ ރާއްޖޭގެ އިމުގެ ތެރޭގައި، މި ބޭރުގެ މަސްބޯޓުފަހަރަށް ވަދެނޫޅެވޭނެ ކަމާއި، ވަދެފިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޯސްޓްގާޑުން ހިފަހައްޓާނެކަން.

ދެން މިއަދު ދެންމެ ރައީސް ވިދާޅުވި ފަދައިން، ރައީސް މިއަދު އިންސްޓްރަކްޝަން ދެއްވައިފި، އިރުޝާދު ދެއްވައިފި، އެމް.އެން.ޑީ.އެފް. އަށް އަދި ކަމާގުޅޭ އެހެން ފަރާތްތަކަށް. އެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދު، ދެކުނުގެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދަށް ވަނުން ބަލަހައްޓައި، އެކަން ރައްކާތެރިކޮށް ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައި، އަދި އެކަމަށް ބޭނުންވާ ރިސޯސްވެސް ހޯއްދަވައި ދެއްވާނެކަން. އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލުކުރެވޭ އެކަން. އަޅުގަނޑަށް ޔަޤީންވެސްމެ.

އެހެންވީމާ، މިއަދަކީ ވަރަށްގިނަ ގޮތްގޮތުން ވަރަށް މުހިންމު ދުވަހެއް. ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގައި ފުރަތަމަފަހަރަށް ދެކުނުގެ ސަރަޙައްދުގެ އިންތައް، އީ.ޒެޑް.ގެ އިން ކަނޑައެޅިގެން މިދިޔައީ. އެއީ، އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް އުފާކުރަންޖެހޭ ކަމެއް. ރާއްޖެ މިނިވަންވުމަށްފަހު، 1965 ގައި މިނިވަންވުމަށްފަހު، މިވޭތުވެދިޔަ 58 އަހަރުގެ ތެރޭގައިވެސް މިކަން އޮތީ ހަމަނުޖެހި. އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ މިއަދު ރާއްޖެއަކީ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ހަމަތަކުގެ މަތިން، ހަމަ ބަރާބަރަށް، އިން ކަނޑައެޅިފައިވާ، ފުރިހަމަ ހުރިހާ ބާރެއް ލިބިގެންވާ ޤައުމެއް. އަޅުގަނޑުމެންގެ އިން، އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިހާރު މިއޮތީ އެނގެން. އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑުމެން އެ އިންތައް ދިފާޢުކޮށް، އެ ކަނޑުން ލިބެން އޮތް އެންމެބޮޑު ފައިދާއެއް ދިވެހިންނަށް ހޯދުމުގެ ފުރުޞަތު މިއަދު ތަނަވަސްވެގެން މިދިޔައީ.

މި ފުރުޞަތުގައި، މިކަން ކުރެއްވުމުގައި ރައީސް އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް، އެކަމުގައި ޝާމިލްވާ ހުރިހާ ބޭފުޅުންނަށް ދެއްވި އިރުޝާދު އަޅުގަނޑު ފާހަގަކުރަން. އެކަމަށްޓަކައި އެ މަނިކުފާނަށް މަރުޙަބާ ދަންނަވައި ޝުކުރު ދަންނަވަން. އަދި މިކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރު އަދާކުރެއްވި ދައުރަށްޓަކައި އެ މަނިކުފާނަށްވެސް ޝުކުރު ދަންނަވަން. އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ އެޓަރނީ ޖެނެރަލާއި އެ މަނިކުފާނުގެ ލީގަލް ޓީމުން މި ކުރެއްވި ތާރީޚީ މަސައްކަތް އަޅުގަނޑު ބަލައިގަނެ، އެ ކަމަށްޓަކައި ދިވެއްސެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ފަޚުރުވެރިވާ ވާހަކަވެސް ދަންނަވަން. ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަދި އަޅުގަނޑު އެއް ފުރުޞަތު އަރުވާނަން، މިނިސްޓަރ ޝައިޚް ޢިމްރާނަށް. އެއަށްފަހުގައި ދެވަނަ ސުވާލަށް.

މިނިސްޓަރ އޮފް ހޯމް އެފެއާޒް އައްޝައިޚް ޢިމްރާން ޢަބްދުﷲ:

އާދެ، ދެންމެ ކުރެވުނު ހަމަ ސުވާލާ އެކުގައި، "ޗާގޯސްގެ މައްޗަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތުމާމެދު ފެންނަނީ ކިހިނެއްތޯ؟" އެ ސުވާލުގެ މައިގަނޑު އަމާޒެއް އައީ.

އަޅުގަނޑު ހިތުން އަޅުގަނޑުމެން ހަމަ ކޮށްލަންޖެހޭ ސުވާލެއް އެއީ. ދެންމެ އެހެން ބޭފުޅުންވެސް، ރައީސް އަދި ފޮރިން މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވި ފަދައިން، ރާއްޖޭގައި 1932 ގައި ޤާނޫނުއަސާސީ ލިޔެވެން ފެށީއްސުރެ ފެށިގެން މިއަދާ ހަމަޔަށް ރާއްޖޭގެ ރައީސްކަން ކުރެއްވި ހަތަރު ބޭފުޅުން، އާދެ، ރައީސް އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙާއެކު ފަސް ބޭފުޅުން، ދުނިޔޭގައި ތިއްބެވި. ކުރީގައި ތިއްބެވި ހަތަރު ބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ބޭފުޅެއްގެ ދުވަސްވަރު، ޗާގޯސްގެ މައްޗަށް ރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތްކަން ކަނޑައެޅުމަށް، އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ކުރައްވާފައި އެބައޮތްތޯ އަދި އެ ވާހަކަ ދައްކަވާފައި އެބައޮތްތޯ، އަޅުގަނޑުމެން ބަލައިލައިފިއްޔާ، ހަމަ ޔަޤީނުންވެސް އެއްވެސް ބޭފުޅަކު އެކަމަށް ކްލެއިމްކޮށް، ރާއްޖޭގެ ތަނެއް ކަމަށް ކަނޑައެޅުމަކަށް، ރާއްޖޭގެ ފެންވަރުގައިވެސް އަދި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފެންވަރުގައިވެސް މަސައްކަތެއް ކުރެވިފައެއް ނުވޭ.

މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ލިބުނު ކާމިޔާބުން ފާހަގަކުރެވޭ ކަމަކީ، މޮރިޝަސްއާއި ރާއްޖެއާ ދެމެދުގެ ޒޯން ކަނޑައެޅިގެންދިޔައިރުގައި، ރާއްޖޭގެ ސަރުކާރުން، މިއަދުގެ ސަރުކާރުން މިކުރި މަސައްކަތް ނުކުރިނަމަ، ގެއްލުމުގެ ފުރުޞަތު އޮތް ބައެއް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިގެންދިޔުން. އެއީ، މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން އުފާކުރާ ކަމަކީ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކާމިޔާބެއް ލިބުނުކަން ގަބޫލުކުރާ ކަމަކީ. އެއީ، ރައީސް އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙުގެ ސަރުކާރުން ކުރެއްވި މުހިންމު ބޮޑު މަސައްކަތެއް. އޭގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، މިއަދު ދެ ޤައުމުގެ ސަރަޙައްދީ އިން ކަނޑައެޅިގެންދިޔައިރު، އަޅުގަނޑުމެންނަށް މުހިންމު ބައެއް ލިބިފައި މިވަނީ. އެއީ، މި ސަރުކާރުން ހޯދި ކާމިޔާބީއެއް. ކުރެވުނު ވަރަށްބޮޑު މަސައްކަތެއް.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ދެވަނަ ފުރުޞަތު އަރުވާނަން ދައުރަށް، މުޒައްޔިން.

މުޙައްމަދު މުޒައްޔިން ނާޒިމް - ދައުރު ނޫސް:

އާދެ، ޝުކުރިއްޔާ ރައީސް.

އަޅުގަނޑުގެ ފުރަތަމަ ސުވާލަކީ، މިއަދު މި ޙުކުމާ ގުޅިގެން ރާއްޖެއަށް ގެއްލުންވާނެ ކަމަށް ބައެއް ފަރާތްތަކުން އެބަ ބުނޭ. ދެން ޚާއްޞަކޮށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް. އެމް.ޑީ.ޕީ.ގެ ރައީސް މުޙައްމަދު ނަޝީދު އެބަވޭ ގޮވާލާފައި، ޙުކުމް ބަލައިނުގަތުމަށް. އެއީ ކަމަށް ރާއްޖެއަށް އެންމެ ފައިދާވާނެ ގޮތަކީ. ކޮބައިތޯ ރައީސްގެ ކޮމެންޓަކީ މިކަމާ ގުޅޭގޮތުން.

އާދެ، ދެވަނަ ސުވާލަކަށް. ރައީސްވޭ މިދިޔަ އަހަރުގެ އޮގަސްޓު މަހުގައި މޮރިޝަސްގެ ބޮޑުވަޒީރަށް ސިޓީއެއް ފޮނުއްވާފައި، ޗާގޯސްއަކީ، މޮރިޝަސްގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ލިބިގެންވާ ތަނެއް ކަމަށް ރާއްޖެއިން ބަލައިގަންނަން ނިންމާފައިވާ ކަމަށް ބުނެ. އަޅުގަނޑުގެ ސުވާލަކީ، ކޮބައިތޯ އެ ސިޓީ ފޮނުއްވުމުގެ ބޭނުމަކީ، ރައީސް އެ ދަނޑިވަޅުގައި. އަދި އެ ސިޓީގެ ސަބަބުން ކޮބައިތޯ ރާއްޖެއަށް ލިބޭނެ ފައިދާއަކީ؟ ދެން ސޯޝަލް މީޑިއާގައިވެސް އެބައުޅޭ، ސިޓީއެއް ލީކްވެގެން. އެ ސިޓީގައިވާ ގޮތުން، އެބަވޭ، ރައީސް ވިދާޅުވެފައި، ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދަށް މޮރިޝަސްގެ ބޯޓުތައް ވަނުމުގެ ހުއްދަވެސް ދީފައިވާފަދަ މޭރުމަކުން. ކޮބައިތޯ މި ސުވާލާ ގުޅިގެން ރައީސްގެ ކޮމެންޓަކީ؟ އެ ސިޓީ ފޮނުއްވުމުގެ ބޭނުމަކީ ކޮބައިތޯ އަދި ކޮން ފައިދާއެއްތޯ ރާއްޖެއަށް ވަނީ އެ ސިޓީ ފޮނުވުމާ ގުޅިގެން.

ތިންވަނަ ސުވާލަކީ، މިއަދު މި ޙުކުމާ ގުޅިގެން، ދެކުނުގެ މަސްވެރިންނަށް ވަރަށް ގެއްލުންވާނެ ކަމަށް ބައެއް ފަރާތްތަކުން އެބަ ބުނޭ. އެއީ، ކުރިން މަސްވެރިކަމަށްދިޔަ ތަނަށް މިހާރު ނުދެވޭނެ ކަމަށް. ކޮބައިތޯ އެކަމުގެ ޙަޤީޤަތަކީ، އަދި ދެކުނުގެ މަސްވެރިންނަށް ސާފުކޮށްދެއްވިދާނެތޯ މި ވާހަކަ. އަދި އޭގެއިތުރަށް، މޮރިޝަސްއަކީ ޢާންމު ގޮތެއްގައި އެ މީހުންގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު، އެހެން ޤައުމުތަކަށް ވިއްކާލައިގެން މަސްވެރިކަން ކުރާ ބައެއް. ކޮބައިތޯ އޭގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަމަށް އެއްވެސްކަހަލަ އަސަރެއް ކުރާނެތޯ، މި ޙުކުމާ ގުޅިގެން. ޝުކުރިއްޔާ.

ދެން އަދި ފަހު ސުވާލު އިނގޭތޯ. އަދި އެންމެފަހު ސުވާލު. ފަހު ސުވާލަކަށް މި ކޮންޓިނެންޓަލް ޝެލްފްގެ މި 200 މޭލުގެ މައްސަލަ، 26 ޖޫން 2019 ގައި އެބަވޭ ކޮމިޝަނަށް ހުށަހަޅާފައި. އެއީ، ސީ.އެލް.ސީ.އެސް. އަށް. މި މައްސަލަ އަވަސްކުރުމަށް ކޮބައިތޯ ރާއްޖެއިން މިހާރު ކުރަމުންދާ މަސައްކަތަކީ؟ ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އާދެ، ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ދެކުނުގެ ސަރަޙައްދު މިއަދު ކަނޑައެޅިގެންދިޔަ ދިޔުމާ ގުޅިގެން ރާއްޖެއަށް ގެއްލުންވާނެތޯ، ކުރެވުނު ސުވާލު ފުރަތަމަ ދޮގެއްތޯ. ބައެއް ބޭފުޅުން އެބަ ވިދާޅުވޭ، ރާއްޖެއަށް ގެއްލުންވާނެއޭ.

ފުރަތަމަ ކަމަކަށް، މިހާތަނަށް އައިއިރުގައި، ރާއްޖޭގެ ދެކުނުގެ އީ.އީ.ޒެޑް ކަނޑައެޅިފައެއް ނެތް. ދެންމެ ޑޮކްޓަރ ޙުސައިން ރަޝީދު އެ ވިދާޅުވި ފަދައިން، އެއީ މިހާތަނަށް ދެކުނުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިއޮތީ ޤާނޫނުއަސާސީގައި މި ބުނާ 12 މޭލުގެ ސަރަޙައްދު. އޭގެ ބޭރުން ދާވެސް އަޅަންވީ. އެހެން ގޮތްގޮތަށް މަސްވެރިކަންވެސް ކުރަންވީ. އިލީގަލް ކިތަންމެ ކަމެއް އެތަނުން ހިނގިޔަސް، އަޅުގަނޑުމެންނަކަށެއް ނޯވޭ އެއްވެސް ބާރެއް.

ދެން ވަރަށް ސާފުކޮށް ވިދާޅުވެދެއްވައިފި. އެހެން ނަމަވެސް، މިއަދު އެ ނިންމި ނިންމުމާ އެކީގައި، އަޅުގަނޑުމެންނަށް 200 ނޯޓިކަލް މޭލު ލިބިގެން އެދިޔައީ. 200 ނޯޓިކަލް މޭލު މި އޮންނަނީ. އެކަމަކު މޮރިޝަސްގެ ސަރަޙައްދާ ފުށުއަރާ ހިސާބުން ބައިކުރެވިގެން މިދިޔައީ. ޢާންމު އުޞޫލަކީ އެހެން ފުށުއަރާ ކަމަށްވަންޏާ، މެދުން ބައިކުރުން. އެހެން ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެން ހުށަހެޅި ހުށަހެޅުންތަކަށް ބުރަވެ، އެ ކަނޑައެޅިގެންދިޔައިރުގައި، ރާއްޖެއަށް އިތުރަށް ލިބޭގޮތަށް މިއޮތީ ކަނޑައެޅިގެން ގޮސްފައި.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ހިތުން މިއީ ރާއްޖެއަށް ލިބުނު ކާމިޔާބީއެއް. ދެން ހަމަގައިމުވެސް މި ސަރަޙައްދުގައި އެކަހަލަ ކަމެއް ކުރިޔަނުދިނުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޯސްޓްގާޑުން ބަލަހައްޓަމުން ގެންދާނެ، އެހެން ތަންތަން ބެލެހެއްޓި ގޮތަށް. އަދި ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިންނަށްވެސް އިތުރު ފައިދާތަކެއް މިއިން ވާނެ.

އަނެއްކާ މިއަދުގެ ހުށަހެޅުން ނިންމިއިރުގައި، މޮރިޝަސްއިން އެބައޮތް ހުށަހެޅުމެއް ހުށަހަޅާފައި. ޗާގޯސްގެ އެ ސަރަޙައްދަކީ، ތިމަންނާމެން ޕްރޮޓެކްޓަޑް އޭރިއާއެއްގެ ގޮތުގައި ބަލަހައްޓާނަމޭ. އެހެން ކަމަށްވަންޏާ، އެއީ ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިންނަށް ލިބިގެންދާނެ ފައިދާއެއް. އެހިސާބުގައި އެހެން ކަމެއް ނުކުރެވޭ ކަމަށްވަންޏާ، ރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުން ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިންނަށް މަސްބޭނޭނެ.

އެއާ ގުޅިގެން އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވީ، އެންވަޔަރަންމަންޓް މިނިސްޓްރީން ދެން ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފަރާތްތަކާ އެކީގައި އަދި މޮރިޝަސްއާ އެކީގައިވެސް ކުރަންޖެހޭ ކަންތަކެއް ކޮށް، އެކަން އެއީ ހިމާޔަތް ކުރެވިފައި އޮތް ސަރަޙައްދަކަށް ހެދުމަށްޓަކައި ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތްތައް ކުރާނެ.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ދެކެނީ، މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނު ކާމިޔާބީއެއްގެ ގޮތުގައި. އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދުގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ތަނެއް އުނިވެގެން ދިޔައީކީ ނޫން. އަދި ކިރިޔާ އިން ކަނޑައެޅިގެން މިދިޔައީ. ދެން މީގެތެރެއިން ތަނެއް އުނިވާ ކަމަށްވަންޏާ، އެ ވާނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުން ތަނެއް ގެއްލިގެންދިޔައީ ކަމަށް.

އަޅުގަނޑު ކުރިންވެސް ދެންނެވި ފަދައިން، އަޅުގަނޑުމެން ބައިވެރިވެފައި އޮތް، ތަޞްދީޤު ކޮށްފައި އޮތް، ޢަމަލުކުރާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާއެއް އެބައޮތް. އެއީ، އެހެން ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދުތައް ބައިކުރުމުގައި ޢަމަލުކުރާ ގޮތެއް އެބައޮތް. އެއަށް ޢަމަލުކުރާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން މިތިބީ އެއްބަސްވެ ސޮއިކޮށްގެން. އަނެއްކާ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑާބެހޭ ޤާނޫނުގައި އެބައޮތް އެ ވާހަކަ ލިޔެފައި. މިހެން ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދެއް އޮވެއްޖިއްޔާ، އެ ދެބައި ހަމަޔަށް އެ ބެހުމާ ދޭތެރޭގައި ކަން ކުރަންވީގޮތް. އެއީ އެކަން ކުރަންވާގޮތް ކަމަށް އެބައޮތް.

އެހެންވީމާ، މިއަދު ނިމިގެން އެދިޔަ، އަޅުގަނޑުމެން ޑިފެންޑް ކުރީ، އަޅުގަނޑުމެން ބައިވެރިވެފައި އޮތް މުޢާހަދާއާ އެއްގޮތަށް އަދި ރާއްޖޭގެ ޤާނޫނު އިމުގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބެން އޮތް އެންމެބޮޑު ބައި ހޯދުމަށްޓަކައި.

ކޮންޓިނެންޓަލް ޝެލްފާ ބެހޭގޮތުން، ތިޔަ ވިދާޅުވާހެން، ސީ.އެލް.ސީ.އެސް. އަށް އަޅުގަނޑުމެން 2010 ވަނަ އަހަރު އެބައޮތް ހުށަހަޅާފައި ހުށަހެޅުމެއް. މޮރިޝަސްއިން އެއަށް އެބައޮތް ކްލެއިމެއް ލާފައި. އިޢުތިރާޒެއް ލާފައި. އޮއްވައި މޮރިޝަސްއިން އަނެއްކާ އިޓްލޮސްއަށްވެސް ހުށަހަޅާފައި، މިކަން ނިންމަދޭށޭ ބުނެފައި އެބައޮތް. 2019 ވަނަ އަހަރުއޭ އަޅުގަނޑު ހަނދާންވަނީ. މިއަދުގެ ނިންމުމުގައި އެއާ ދޭތެރޭގައިވެސް އެބައޮތް އިޓްލޮސްއިން ގޮތެއް ނިންމާފައި. އެންމެފަހުން، ކޮންކްލޫޝަނަކީ، ތިމަންނާމެން އެއާ ދޭތެރެއަކު ގޮތެއް ނުނިންމާނަމޭ. މިހާރު ހުށަހަޅާފައި އޮތް ޓްރައިބިއުނަލްގައި، ދެފަރާތުން އެއަށް ގޮތެއް ހުށަހަޅައިގެން ކުރިއަށް ގެންދާށޭ.

ދެން އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައި އޮތްގޮތުން ވެއްޖިއްޔާ، ޢާންމު އުޞޫލަކީ، އެ ހުށަހެޅިފައި އޮތް ތަރުތީބުން އެ މައްސަލައަކަށް މިޖެހެނީ. 2022 ވަނަ އަހަރު މި މައްސަލަ ކެބިނެޓުގައި އަޅުގަނޑުމެން މަޝްވަރާ ކުރިއިރުގައި، ރާއްޖެ އޮތީ 53 ވަނައިގައި. އެހެންވީމާ، އެ ޢާންމު އުޞޫލަކީ އެ ތަރުތީބުން ދިޔުން ކަމަށް މިވަނީ. އެހެންވީމާ، އޭގައި އަވަސްކުރެވެން އޮތީ ކޮން އުޞޫލެއްތޯ، ކޮބައިތޯ އެކަން ކުރެވޭނެ ގޮތަކީ، އަޅުގަނޑުމެން ބަލާނަން. ފޮރިން މިނިސްޓްރީ ތެރެއިން ކުރެވެން ހުރި ހުރިހާ ކަމެއް އަޅުގަނޑުމެން ކުރާނަން.

ދެން އޮތީ އަޅުގަނޑު ފޮނުވި ސިޓީ ދޮގެއްތޯ. އަޅުގަނޑު މޮރިޝަސްގެ ބޮޑުވަޒީރަށް ސިޓީއެއް ފޮނުވިން. މިއަދުގެ ޙުކުމުގެ ތަފްޞީލީ ބަޔާނުގައި ކޮންމެވެސްވަރަކަށް، އަޅުގަނޑު ހިތުން އޭގައި ލިޔެފައި ހުރި ހުރިހާ ވާހަކައެއް އެބަހުރި. އެއްކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެން ކުރީގައި 2019 ވަނަ އަހަރު އެ މައްސަލަ އައިމާ، އެ ވޯޓުދިނީ ކީއްވެގެންކަން، މީގެކުރިންވެސް އަޅުގަނޑު ދަންނަވައިފިން. އެއްވެސް ހާލެއްގައި އެ ހުށަހެޅިފައި އޮތް ހުށަހެޅުމާ އިދިކޮޅަށް ދޭ ވޯޓެއް ނޫނޭ. އަޅުގަނޑުމެންނަކީ ޑިކޮލޮނައިޒޭޝަނާ އެއްކޮޅަށް ތިބި ބައެކޭ. އެއްވެސް ހާލެއްގައި އިސްތިޢުމާރީ ބާރުތަކަކަށް، ބައެއްގެ އިސްތިޢުމާރުގެ ދަށުގައި ޤައުމުތައް ތިބުމަކަށް، އެއްއިރެއްގައިވެސް އަޅުގަނޑުމެން ތާއީދެއް ނުކުރަން.

އެހެން ނަމަވެސް، އޭރު އަޅުގަނޑުމެންގެ ކްލެއިމެއް އޮތޭ، އިޓްލޮސްގައި، މޮރިޝަސްއިން ޗާގޯސްއާއެކު ކޮށްފައި އޮތް ކްލެއިމަކީ ކުރެވޭނެ ކްލެއިމެއް ނޫން ކަމަށް. އެހެންވީމާ، އެއަށް ކުރާ ޕްރޮޓެސްޓެކޭ މިއީ. އެހެން ނަމަވެސް، އޭގެފަހުން ނިންމައިފިއޭ، އިޓްލޮސްއިން، މޮރިޝަސްއިން އެ ހުށަހަޅާފައި އޮތް ކްލެއިމް، ޗާގޯސްގެ މައްޗަށް ހުށަހަޅާފައި އޮތް ކްލެއިމް ކުރެވޭނެއޭ. ތިމަންނާމެން ކުރިއަށް ގެންދާނަމޭ. އޭގެ މާނައަކީ، ޗާގޯސްއަކީ މޮރިޝަސްގެ ތަނެކޭ. އެ ވާހަކަ އަޅުގަނޑު ބުނެފައި އޮންނާނީ. ދެން އެ މައްސަލަ އަތުވެއްޖިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެން ޢަމަލުކުރާނީ އެގޮތަށޭ. އެއީ، އިނގިރޭސީންގެ ތަނެކޭ އަޅުގަނޑުމެން ނުބުނާނަމޭ.

އަޅުގަނޑު ހިތުން އެއީ، އަޅުގަނޑުމެންނާ ގާތް އަވަށްޓެރި ޤައުމަކަށްވާތީ، ކަން އޮތްގޮތް ހާމަކުރީ. ދެން އެއަކު ލިޔެފައެއް ނޯންނާނެ، ތިޔަ ވިދާޅުވާ ހަނގުރާމަމަތީ ބޯޓުތައް، އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދުތެރެއަށް ވަންނާނެ ވާހަކައެއް. އެއީ، ހަމަ ދިމާއަށް ދޮގު. އަނެއްކާ ޢާންމުވެގެން ތިޔައުޅޭ ސިޓީއަކީވެސް އެ ސިޓީއެއް ނޫން. މިއަދުގެ ޙުކުމުގައި އެއޮތީ އޭގައި ލިޔެފައި އޮތް ދެ ވާހަކަ ބަރާބަރަށް.

ތިން ސުވާލު ތިޔަ ކުރެއްވީ. ހަތަރު ސުވާލަށް އަޅުގަނޑު ހިތުން އަޅުގަނޑަށް ޖަވާބު ދެވިއްޖެ. ފިޝަރީޒް މިނިސްޓަރ އެބަ އިންނެވި. މަސްވެރިކަމާ ބެހޭގޮތުން އެއިން ގެއްލުމެއްވަންޏާ، އެ ވާހަކަ ވިދާޅުވާނެ. އަނެއްކާ އިޓްލޮސްގައި މި މައްސަލަ ކުރިއަށްދިޔައިރުގައި، އަޅުގަނޑުމެން މަޢުލޫމާތު އެއްކުރިން. ފިޝަރީޒް މިނިސްޓްރީންނާއި ކޯސްޓްގާޑުން. ފިޝަރީޒް މިނިސްޓްރީން ވިދާޅުވެފައި އެބައޮތް. އެ ސަރަޙައްދުގައި، އެ ވިދާޅުވާ 200 ނޯޓިކަލް މޭލް، މައްސަލަ ޖެހިގެން މިއުޅޭ ހިސާބަކަށް ދިވެހިންނެއް މަސްވެރިކަމެއް ނުކުރެއޭ އެއްވެސް ޒަމާނެއްގައި. ކޯސްޓްގާޑުން ވިދާޅުވެފައި އެބައޮތް، އެކަމެއް ނުކުރެއޭ. އެހިސާބަކަށެއް ދިވެހި މަސްވެރިންނެއް ގޮސްފައެއް ނެތް. ނެތޭ ތިމަންނާމެންނަކަށް އެއްވެސް ރެކޯޑެއް. އެހެން ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ލިބުނު 200 ނޯޓިކަލް މޭލަކީ އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ، ދިވެހި މަސްވެރިންނަށް ލިބުނު ވަރަށްބޮޑު ފައިދާއެކޭ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް، މެރިން ރިސޯސަސް އެންޑް އެގްރިކަލްޗަރ
ޑޮކްޓަރ ޙުސައިން ރަޝީދު ޙަސަން:

ރައީސް ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ.

އަޞްލުގައި މިއަދުގެ ޙުކުމާ ގުޅިގެން ދެން އަޅުގަނޑަށް ހީވަނީ ސުވާލުގެ މަޠްލަބަކީ، ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަމަށް އެއްވެސް ނޭދެވޭ އަސަރެއް ކުރާނެތޯ. އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ، ފުރަތަމަ ބަލަމާ ހިނގާ، އަޅުގަނޑުމެން ކުރަނީ ކޮންކަހަލަ މަސްވެރިކަމެއްކަން. އަޅުގަނޑުމެން ކުރާ މައިގަނޑު މަސްވެރިކަމަކީ، ކަޅުބިލަމަހުގެ މަސްވެރިކަން. އެހެންވީމާ، ކަޅުބިލަމަހަކީ އޭގެ ޒާތުގައި ދުރު ރާސްތާއަށް ހިޖުރަކުރާ މަހެއް. އެއީ ފާނަ ކަހަލަ، ފަރުމަސް ކަހަލަ ގޮތަށް އެއް ތަނެއްގައި ހިފެހެއްޓިފައި ހުންނަ މަހެއްނޫން. އެހެންވީމާ، ކަނޑުގެ އެއްވެސް ސަރަޙައްދެއް އިނގޭތޯ. ވަކިގޮތަކަށް މި ދެންނެވީ، ބަޔަކު ކޮންޓްރޯލް ކުރަންޏާ، ނޫނީ ކަނޑުގެ އެއްވެސް ތަނަކުން ދެމެހެއްޓެނިވި ނޫންގޮތުގައި ބަޔަކު އާދަޔާޚިލާފަށް ގިނައިން މަސް ނަގަންޏާ، ކަނޑުމަސްވެރިކަމަށް އަސަރުކުރާނެ. އެއީ، ކޮންމެހެން މޮރިޝަސްގެ ސަރަޙައްދުން، ނޫނީވިއްޔާ ޗާގޯސް އައިލެންޑްސްގެ ސަރަޙައްދު ކަމަށްވާކަށްނުޖެހޭ. ހަމަ ހައި ސީސްގެ ތެރެއިން ނެގިޔަސް، އިންޑިއާ ކަނޑުގެ ކޮންމެ ތާކުން އާދަޔާ ޚިލާފަށް މަސް ނެގިޔަސް، އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރު ކުރާނެ.

ދެން އެކަމަކު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފާހަގަކުރެވިއްޖެ، މިއަދު މޮރިޝަސްއިން ފާހަގަކުރި، މިހާރުވެސް އިނގިރޭސީން އެ ސަރަޙައްދުގައި ޤާއިމުކޮށްފައި އޮތް ކޮންޒަރވޭޝަން ޒޯން، ހަމަ އެގޮތަށް ދަމަހައްޓާނެކަން. އެހެންވީމާ، އެގޮތަށް ދެމެހެއްޓުމަކީ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް ބޭނުންތެރި ކަމެއް. އެގޮތަށް ދަމަހައްޓަންޏާ އެތަނުގައި މަސްވެރިކަން، އާލާވާ މަސްވެރިކަން ހިޖުރަކުރޭ، ރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުތެރެއިންވެސް. އެހެންވީމާ، އެއީ، ރާއްޖެއަށް ރަނގަޅު ކަމަކަށްވާނީ. އެކަމަކު މި ޙުކުމުގެ ސަބަބުން ނޭދެވޭ އަސަރެއް ކުރާނެ ކަމަކަށް އަޅުގަނޑަކަށް ނުބެލެވޭ. ސަބަބަކީ، އެތަން ކޮންޒަރވޭޝަން ޒޯނެއް ގޮތަށް ބަލަހައްޓާނެތީ. އަދި އެތަނުގައި މިހާތަނަށްވެސް، މި ދެންނެވީ ޗާގޯސް ސަރަޙައްދުގައި ނެތް، ދާޖަހައިގެން މަސްވެރިކަން ކުރާކަށް އެއްވެސް ބަޔަކަށް ލައިސަންސް ދީފައެއް. އަދި ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ދޭކަށް މޮރިޝަސް ސަރުކާރަކުން މަސައްކަތެއް ނުވެސްކުރޭ. އެގޮތަށް އެއްބަސްވާނެ ކަމަށް މިއަދުގެ ޙުކުމުގައިވެސް އަޅަގަނޑުމެންނަށް ފާހަގަވެގެންދިޔައީ.

މީގައި ދަންނަވަން އޮތީ، އިންޑިއާ ކަނޑުގެ ކޮންމެ ތަނެއްގައިވެސް ދާޖަހައިގެން މަސް ނަގާއިރުގައި، ކުދިމަސް ބޮޑުވުމުގެ ކުރިން ނަގަންޏާ، އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރާނެއޭ އިނގޭތޯ. އެއީ ކޮންމެހެން ޗާގޯސް ސަރަޙައްދަށްވާކަށް ނުޖެހޭ. އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑުމެން ޖެހެނީ، ޔޫ.އެން. ކޮންވެންޝަން އޮފް ލޯ އޮފް ދަ ސީގެ ދަށުން އިންޑިއަން އޯޝަން ޓިއުނާ ކޮމިޝަން މެދުވެރިކޮށް މިހާރު މިއަޅާ މަސްވެރިކަން ދެމެހެއްޓުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް އަޅަން އިނގޭތޯ. އެކަމުގައި މޮރިޝަސްވެސް އަދި އެހެން ޤައުމުތަކުގެވެސް އެއްބާރުލުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ލިބެމުންދޭ.

ދެން މިއަދު، ކުރިން އަޅުގަނޑު ފާހަގަކުރިހެން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހިތްވަރު ލިބޭ ކަމަކީ، ކުރިން އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދަށް، މި ދެންނެވީ ސިޔާސީ ސަރަޙައްދަށް 12 މޭލުގެ ތެރެއަށް ބޭރުގެ އުޅަނދުފަހަރު ވަނަސް، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެ އެއްޗެހި ފަހައިލެވެނީ އިތުރު 12 މޭލާ ހަމަޔަށް، 24 މޭލާ ހަމަޔަށް. އޭގެ އެކޮޅަކަށް ގޮސް، އެ މީހުން ހައްޔަރުކޮށް ފިޔަވަޅެއް ނޭޅެ އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް. ހޮޓް ޕަރސިއުޓެއް ނެހެދޭ. އެކަމަކު މިހާރު މިގޮތަށް ހަމަޖެހުނީމާ، އަޅުގަނޑުމެންގެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދުގެ ތެރެއަށް އެއްވެސް ބަޔަކު ވަދެ، މި ދެންނެވީ ދާއެޅިޔަސް އަދި އެހެން ކަމެއް ކުރިޔަސް، ޤާނޫނު ހުއްދަނުކުރާ ކަމެއް ކުރަންޏާ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެކަން ހުއްޓުވޭނެ އިނގޭތޯ. އެހެންވީމާ، އެއީ އެގޮތުން ބަލާއިރުގައި މަސްވެރިކަމަށް ލިބުނު ކުރިއެރުމަކަށް ވާނެ އިނގޭތޯ.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި، މިއަދު ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ މައްޗަށް، މި ދެންނެވީ ދެކުނުގެ ކަނޑުގެ މައްޗަށް ރާއްޖޭގެ ދައުލަތަށް އޮތް ބާރު އިތުރަށް ބަދަހިވެގެން މިދިޔައީ. އެކަން ކޮންޓްރޯލްކޮށް، ބަލަހައްޓައި، އޭގެ ނަފާ ހެޔޮގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ދިވެހިންނަށް މާބޮޑަށް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ތަނަވަސްވެގެން މިއަދު މިދިޔައީ. ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

މިނިސްޓަރ ޝާހިދު، އެއްޗެއް އެޑްކޮށްލައްވަން ބޭނުންފުޅުތޯ؟

މިނިސްޓަރ އޮފް ފޮރިން އެފެއާޒް ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު:

އާދެ. ޝުކުރިއްޔާ ރައީސް. ދެންމެ ކުރެއްވި ސުވާލުގައި ވިދާޅުވެލެއްވި، މިހާރު އިޓްލޮސްގެ މި ނިންމުން ގަބޫލުނުކުރުމަށް ރައީސް ނަޝީދު ވިދާޅުވަމުން ގެންދަވާ ވާހަކަ. އިޓްލޮސްއަކީ އަޅުގަނޑުމެން ބައިވެރިވެފައި އޮތް ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާއެއްގެ ދަށުން އުފެދިފައި އޮތް ޓްރައިބިއުނަލެއް. އެ ޓްރައިބިއުނަލްގެ ނިންމުންތައް އެއީ، އޭގައި އެ ޙުކުމް ކުރެވުނު ދެ ޕާޓީ، މޮރިޝަސްއާއި ރާއްޖެއާ ދެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ލާޒިމް ޙުކުމްތަކެއް. އަދި އެކަން އިޢުލާނު ކުރެއްވިއިރު ވިދާޅުވި. ޖަޖުން ވިދާޅުވި. މި ކުރެވުނު ޙުކުމުގެ ލިޔުން ޑިޕޮޒިޓް ކުރެވިފައި ހުންނާނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައާއި މޮރިޝަސްގައާއި، އ.ދ.ގައޭ. އެހެންވީމާ، އެއީ އެކަން ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ހިނގާ ގޮތަކީ.

ދެން ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން މިގޮތަށް ފާސްކުރާ ކަންތައްތަކާ ދެކޮޅަށް ޢަމަލުކުރާ ޤައުމުތައް ހުރޭ. ފަރިތަފުޅުވާނެ އިޒްރޭލް މިސާލަކަށް. އިޒްރޭލުން އެއްވެސް ބަޔަކު ބުނާގޮތެއް ނަހަދާނެ. ދެން ހަމަ ފަލަސްޠީނުގެ ސަރަޙައްދު ހިފުމަށް ކުރަމުންގެންދާ މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށްގެންދޭ. އެހެންވީމާ، އެ ކަންތައްތަކާ ބެހޭގޮތުން އަޅުގަނޑު އެއްޗެއް ނުދަންނަވާނަން. އެހެން ނަމަވެސް، ރައީސް ނަޝީދު އެގޮތަށް ވިދާޅުވެފައި އޮތީމާ، ހަމަ އަޅުގަނޑު ރެކޯޑަށްޓަކައި ދަންނަވާލާނަން. 2010 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޫބަރު މަހުގެ 21 ވަނަ ދުވަހު، އޭރުގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރު ޑޮކްޓަރ ޝަހީދު އަދި މޮރިޝަސްގެ ކެބިނެޓް ސެކްރެޓަރީ މާލޭގައި، ފޮރިން މިނިސްޓްރީގައި ބައްދަލުވުންތަކެއް ބާއްވަވާފައި، އެ ބައްދަލުވުންތަކުގައި ސޮއިކުރައްވާފައި އެބަހުރި.

ދެން އަޅުގަނޑު މިއަދު ފާހަގަކޮށްލަން. މިއަދުގެ މި ނިންމުމަށް ރާއްޖޭގެ ކުރީގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރު ޑޮކްޓަރ ޝަހީދު މަރުޙަބާ ވިދާޅުވެ، ޓުވީޓް ކުރައްވާފައި އެބައޮތް. އެ މަނިކުފާނު އެކަން ކުރައްވާފައި އެވަނީ، އަޅުގަނޑު ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، އެ މަނިކުފާނު އެ ގެންގުޅުއްވާ ޕްރިންސިޕްލްޑް އުޞޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކުރައްވާ. އެހެންވީމާ، އެ ދުވަހު، 2010 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޫބަރު މަހުގެ 21 ވަނަ ދުވަހު، އެ މަނިކުފާނު ސޮއިކުރައްވާފައި އޮތް ލިޔުންތަކުގައިވެސް ހުރީ ހަމަ ގާތްގަނޑަކަށް މި ވާހަކަތައް. އެ އަޅުގަނޑު ދަންނަވާލަދޭނަން.

Minister Shaheed stated that the Government of Maldives was not at present holding talks with the Government of Great Britian and Island regarding the Chagos. He assured Mauritius, that he would keep Mauritius side informed of any such discussion, if and when such talks takes place. He also agreed that both sides will work jointly on the area of overlap. Both sides also agreed to exchange coordinates of their respective base points as soon as possible in order to facilitate the eventual discussion on the maritime boundary.

އެހެންވީމާ، މީގައި، ދިވެހިބަހުން ދަންނަވަންޏާ، މިނިސްޓަރ ޝަހީދު ވިދާޅުވެފައި މިއޮތީ، މިވަގުތަކު ތިމަންނާމެން އިނގިރޭސިވިލާތާ އެއްކަކު މަޝްވަރާތަކެއް ކުރަމަކުން ނުގެންދަމޭ. އެހެން ނަމަވެސް، ޔަޤީންކަން އަރުވަމޭ މޮރިޝަސްއަށް. ތިމަންނާމެން އެފަދަ މަޝްވަރާތަކެއް ކުރަންޏާ، އެކަމުގެ މަޢުލޫމާތުތައް ދޭނަމޭ. އަދި އިނގިރޭސީން ބުނަމުންދާ ގޮތަށް، އެންމެފަހުން ޗާގޯސް ލިބިގެންދާނީ، މޮރިޝަސްއަށް ކަމަށްވާތީ. ދެން މިއޮތީ

.Both sides also agreed to exchange coordinates

އެ ދެ ޤައުމުގެ ކޯރޑިނޭޓްސް، ރެސްޕެކްޓިވް ބޭސް ޕޮއިންޓްސް، ދެ ޤައުމުގެ ދޭތެރޭގައި ތިމަންނާމެން ހަމަޖައްސައިދޭނަމޭ. މިކަމާ ބެހޭގޮތުން ދެ ޤައުމުގެ ތެރޭގައި މެރިޓައިމް ބައުންޑަރީ ކަނޑައެޅުމަށް މަޝްވަރާ ކުރުމަށް.

އެހެންވީމާ، ދެ ޤައުމުގެ ދޭތެރޭގައި މި މެރިޓައިމް ބައުންޑަރީ ކަނޑައަޅަން މަޝްވަރާ ކުރުމަށް އެއްބަސްވެފައި ސޮއެއް ނުކުރާނެތާ، ރައީސް ނަޝީދުގެ ސަރުކާރަކުންނެއް، މިތަނަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަނެއް ކަމުގައިވަންޏަކާ. މި ދެންނެވީ 2010ގެ އޮކްޓޫބަރު 21 ގައި ޑޮކްޓަރ ޝަހީދު ހުންނެވީ، ރައީސް ނަޝީދުގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރަކަށް. އެ ޚާރިޖީ ވަޒީރު މި ދެންނެވީ، މިއަދުގެ މި އިޓްލޮސްގެ ނިންމުމަށް މަރުޙަބާ ވިދާޅުވެފައި މިހާރު ޢާންމުކޮށް އެއޮތީ އެ ވާހަކަ ވިދާޅުވެފައި.

އެހެންވީމާ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ މިފަދަ ނިންމުންތަކަށް ބޯނުލެނބުމަށް ގޮވާލާ ވާހަކަ ދެއްކުން އެއީކީ އަޅުގަނޑު ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ އުޞޫލުތައް ތަންދޭ ކަމެއް ނޫން.

މުޙައްމަދު މުޒައްޔިން ނާޒިމް - ދައުރު ނޫސް:

ކޮބައިތޯ ރައީސް ޞާލިޙުގެ ކޮމެންޓަކީ، ރައީސް ނަޝީދު އެގޮތަށް، އެ ޙުކުމް ބަލައިނުގަތުމަށް ގޮވާލެއްވުމާ ގުޅިގެން.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ، ދެންމެ މިނިސްޓަރ ޝާހިދު އެ ވިދާޅުވި ފަދައިން، އެ އަންކްލޯޒް މުޢާހަދާއަކީ، އަޅުގަނޑުމެން ބައިވެރިވެފައި އޮތް މުޢާހަދާއެއް. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުމާ އެކީގައި ފާސްކޮށްގެން، އަޅުގަނޑުމެން ޢަމަލުކުރަމުންގެންދާ މުޢާހަދާއެއް. އެ މުޢާހަދާގައި އޮންނަގޮތުން ވެއްޖިއްޔާ، އެ މުޢާހަދާގެ ދަށުން ނިންމާ ނިންމުންތަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ބޯލަނބާނަމޭ ކިޔާފައި މިއޮތީ ނިންމާފައި. އެހެންވީމާ، އޭގެ ދަށުން އެ ނިންމާ ނިންމުންތައް ހުރިހާ ޤައުމުތަކުން ބަލައިގަންނަންޖެހޭ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ދެކެނީ.

އަޅުގަނޑު ތިންވަނަ ފުރުޞަތު އަރުވާނަން، ޙަސަން މުޙައްމަދު، ޢަދަދު.

ޙަސަން މުޙައްމަދު - ޢަދަދު:

ޝުކުރިއްޔާ އިނގޭތޯ ރައީސް. މިއަދު އިޓްލޮސްގެ އެ ނިންމުމުގައި ފާހަގަކުރައްވާފައި އެބައޮތް، މޮރިޝަސްގެ ބޮޑުވަޒީރު ރާއްޖެ ހުރަސްކޮށް، ޗާގޯސްއަށް ދަތުރުކުރަން މަނިކުފާނު އެކަމަށް މަގުފަހިކޮށްދެއްވާނެ ކަމުގެ އެޝުއަރެންސް މަނިކުފާނު ދެއްވި ކަމަށް. މިކަމުގެ އެއްވެސް ތަފްޞީލެއް ލިބިދާނެތޯ؟

ދެން އަޅުގަނޑުގެ ދެވަނަ ސުވާލަކީ، ފާޑުކިޔާ ބޭފުޅުން އެބަ ވިދާޅުވޭ، މޮރިޝަސްގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ޗާގޯސްއަށް އޮތް ކަމަށް. ކުރިން މި މައްސަލަ، މިއަދު ނިންމި މައްސަލަ ހިނގަމުންދަނިކޮށް، ރާއްޖެއިން އެއްބަސްވީމާ، އޭގެ ސަބަބުން އިންފްލުއެންސްވެއޭ މިއަދުގެ ޙުކުމަށް. އެކަމާމެދު ދެކެވަޑައިގަންނަވަނީ ކިހިނެއްތޯ؟

މާރިޔާ އަދި ހޯމް މިނިސްޓަރުވެސް އިންނެވުމާ އެކީގައި، މިދިޔަ އަހަރު ރާއްޖޭގައި ބޭއްވި ކޮލަމްބޯ ސެކިއުރިޓީ ކޮންކްލޭވްގެ ބައިވެރިއެއް މޮރިޝަސްއަކީވެސް. އެ މީޓިންގްސްތަކުގައި އެއްވެސްވަރަކަށް މި މެރިޓައިމް ބައުންޑަރީއާ ބެހޭގޮތުން ވާހަކަ ދެކެވުނުތޯ. ސެކިއުރިޓީ އެއްވެސް ވާހަކައެއް ދެކެވުނުތޯ، އެ އޭންގަލްއިން.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ޗާގޯސްއަކީ މޮރިޝަސްގެ ތަނެއް ކަމަށް އެއޮތީ ނިންމާފައި. އިޓްލޮސްއިންވެސް އެކަން ގަބޫލުކޮށް، މިއަދު މުޅިން ބޭނުންކުރަމުން ގެންދިޔައީވެސް، ތިޔަބޭފުޅުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، ދިވެހިރާއްޖެއާއި މޮރިޝަސްއާ ދެމެދުގައި އޮތް ސަރަޙައްދީ ބައުންޑަރީ ކަނޑައެޅުމުގެ ވާހަކަ. އެހެންވީމާ، މޮރިޝަސްގެ ވެރިޔަކު، އެ މީހުންގެ ތަނަކަށް ދަތުރުކުރާއިރުގައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ އެބައޮތް، ޑިޕްލޮމެޓިކް ރިލޭޝަނާ އެއްޗެހި. އޮއްވައި، ރާއްޖެއަކަށް ނާދެވޭނެއޭ ބުނުން އެއީކީ ރަނގަޅު ކަމެއް ކަމަކަށް އަޅުގަނޑަކަށް ގަބޫލެއްނުކުރެވޭ. އެ ވާހަކަ އޭގައި އެއޮތީ. އެނޫން އިތުރު އެހެން އެއްވެސް ވާހަކައެއް ނޯންނާނެ. ދެން ދެންމެ މުޒައްޔިންކަންނޭނގެ ފާހަގަކުރެއްވީ، އެ ލީކްވެގެން އެއުޅޭ ޞައްޙަ ނޫން ސިޓީއެއް، އެ ފެތުރެމުންދާ، އޭގައި މިލިޓަރީ ބޯޓުފަހަރާ އެއްޗެހި ވަންނަ ވާހަކަ، އޭގައި އޮތް ވާހަކަ. އެކަހަލަ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނޯންނާނެ.

އެހެންވީމާ، އެ އުޞޫލުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ދޭދޭ ޤައުމުތަކުގައި، އެއް ޤައުމެއްގެ ވެރިޔަކު، އެ ޤައުމެއްގެ އެހެން ތަނަކަށް ދަތުރުކުރާއިރު، މިތަނުގައި މަޑުކޮށްލަން ޖެހިއްޖިއްޔާ، އެ ފުރުޞަތު އަޅުގަނޑުމެން ފޯރުކޮށްދޭ ވާހަކަ އޭގައި އެއޮތީ.

ދެން އެ ސިޓީގެ ސަބަބުން މިއަދުގެ ޙުކުމަށް އިންފްލުއެންސެއް، އެއްވެސްކަހަލަ ނުފޫޒެއް ފޯރާފައި އޮތްތޯ. ފޯރާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ވާހަކަ ދެއްކެވި. މުޅިން ދެ ކަމެއް ނޫންތޯ މިއީ. އެއް ކަމެއްގައި މި ދައްކަނީ، ޗާގޯސްގެ މިލްކުވެރިކަމުގެ ވާހަކަ. ސިޔާދަތީ ބާރުގެ ވާހަކަ. އަނެއް ކަމަކަށް މި ދައްކަނީ ސަރަޙައްދު ބެހުމުގެ ވާހަކަ. އެ ގުޅުމެއް އޮތް ކަމަށްވަންޏާ، އެކަން އޮތީސް މިއަދުގެ ޙުކުމުގައި. މުޅިން ދެ ވާހަކައެއް މި ދެ ކަމަކީ.

އެހެންވީމާ، މިއީކީއެއް އެއްވެސް ގުޅުމެއް އޮތް ކަމަކަށެއް އަޅުގަނޑެއް ނުދެކެން. އަނެއްކާ އެ ތަނުގައި އެ ތިއްބެވި ފަނޑިޔާރުން، އަޅުގަނޑު ހިތުން ނިންމާއިރުގައި، އެ ހުރިހާ އެއްޗަކަށް ބައްލަވާނެ. އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ނުދެކެން، އަޅުގަނޑަކަށް ގަބޫލެއްނުކުރެވޭ، އެއަކާ މިއަކާ މި ދެކަމުގައި އެއްވެސް ގުޅުމެއް އޮތް ކަމަކަށް.

ދެން މިނިސްޓަރ މާރިއަށް އެޑްރެސް ކުރައްވައި ސުވާލެއް ކުރެއްވި ދޮގެއްތޯ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ޑިފެންސް އަލްއުސްތާޛާ މާރިޔާ އަޙްމަދުދީދީ:

އާދެ، މޮރިޝަސްއާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ އޮތް ބައުންޑަރީގެ މައްސަލައަކީ، ބައިލެޓްރަލް މައްސަލައެއް. ދެ ޤައުމެއްގެ ދޭތެރޭގައި ހިނގާ ކަމެއް. ކޮލަމްބޯ ސެކިއުރިޓީ ކޮންކްލޭވަކީ މިހާރުވެސް ހަތަރު ޤައުމެއް އެކުލެވޭ ސެކިއުރިޓީ ކޮންކްލޭވެއް. އެހެންކަމާއެކީ، މިކަހަލަ ބައިލެޓްރަލް ޓޯކްސްއެއް، އެ ކޮލަމްބޯ ސެކިއުރިޓީ ކޮންކްލޭވްގައެއް ނުހިމެނޭ. އެ ވާހަކައެއް އެގޮތަކަށް ނުދައްކާ.

ޙަސަން މުޙައްމަދު - ޢަދަދު:

މޮރިޝަސް ބައިވެރިވީ ކޮން ހައިސިއްޔަތަކުންތޯ؟

މިނިސްޓަރ އޮފް ޑިފެންސް އަލްއުސްތާޛާ މާރިޔާ އަޙްމަދުދީދީ:

މޮރިޝަސްއާއި ސްރީލަންކާއާއި އިންޑިއާއާއި އަޅުގަނޑުމެންނާ، ހަތަރުބައި މީހުން އެއީ ކޮލަމްބޯ ސެކިއުރިޓީ ކޮންކްލޭވްގެ މެންބަރުން. އެ ހައިސިއްޔަތުން ބައިވެރިވެފައި އޮތީ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ދެން ފުރުޞަތު އަރުވާނަން، އެސް. މީޑިއާ މުޙައްމަދު ނާއިލް. ސަން މީޑިއާ ދޮގެއްތޯ.

މުޙައްމަދު ނާއިލް ޙަފީޒް - ސަން:

އަޅުގަނޑުގެ ސުވާލަކީ، ރައީސްގެ ވާހަކަފުޅުތަކުން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އެނގިގެން މިދިޔައީ، ޗާގޯސް އައިލެންޑްސްގެ މައްޗަށް ރާއްޖެއަށް ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތް ކަމަށް، އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ވަކާލާތު ކުރެވޭކަށް ނެތޭ. ދެން ރައީސްގެ ސިޓީފުޅުގައި، މޮރިޝަސްގެ ބޮޑުވަޒީރަށް ފޮނުއްވި ސިޓީފުޅުގައި، ރައީސް ވިދާޅުވެފައި އެބައޮތް. ވިދާޅުވި ކަމަށް، ރައީސް ދެންމެ ތިޔަ ވިދާޅުވީ. ރާއްޖެއިން ގަބޫލުކުރާނެ ކަމަށް މޮރިޝަސްއަށޭ، ޗާގޯސް އައިލެންޑްސްއަށް ސިޔާދަތީ ބާރު ފޯރުވުމުގެ ޙައްޤު އޮތީ. އެފަދަ ނިންމުމެއް ނިންމެވިއިރު، ކީއްވެގެންތޯ ރައީސް އެ ސިޓީފުޅު ފޮނުއްވުމުގެ ކުރިން، މަޖިލީހުގައި އެކަމުގެ ރުހުމަށް އެދިވަޑައިގެންފައި ނުވަނީ؟ ދެން ކޮބައިތޯ އަޞްލު މީގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމަށް އެއިން އަންނާނެ ގެއްލުމެއްގެ ގޮތުގައި ގަބޫލުކުރަނީ.

ދެން ވަރަށްގިނަ ބަޔަކު މިއަދު ހަމަ ފާހަގަކުރާ ކަމެއް، އަޞްލު ރާއްޖެއަށް ލިބުނު ކާމިޔާބީއެއްގެ ބަދަލުގައި މިއީ ރާއްޖެއަށް ލިބުނު ގެއްލުމެކޭ. އެ ސަބަބަކަށް ވަނީ، ކުރިން އޮތް ސަރަޙައްދަށްވުރެ ކުޑަ ސަރަޙައްދެކޭ އަދި މޮރިޝަސްއާ ބަލާފައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނު ސަރަޙައްދު ބޮޑުކަމުގައިވީނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނު ސަރަޙައްދު، ކުރިއާ ބަލާފައި ކުޑަވެގެން އެބަދޭ. އެއީ، ރާއްޖެއަށް ލިބުނު ގެއްލުމެއްގެ ގޮތުގައި އެބަ ފާހަގަކުރޭ. ކޮބައިތޯ މިކަމުގައި ރައީސް ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތަކީ؟

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ހިތުން ކުރިން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެކުނުން އޮތީ 12 މޭލު. މިއަދުގެ ނިންމުމާ އެކީގައި، އެ 200 މޭލަށް ބޮޑުވެގެން އެދިޔައީ. ދެން އޭގައި ތިޔަބޭފުޅުން ނިންމަވަންވީ އެއީ ކުޑަތޯ، ބޮޑުތޯ.

މުޙައްމަދު ނާއިލް ޙަފީޒް - ސަން:

ކުރިން ބޭނުންކުރޭ، އެއަށްވުރެ ބޮޑު ސަރަޙައްދެއް.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

މިހާރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދެއް ކަނޑައެޅިގެން މިދިޔައީ. ކުރިއަކުން ނެތް. ކުރީގައި އެއީ އެންމެން ބޭނުންކުރާ ސަރަޙައްދެއް. އެހެންވީމާ، މިހާރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކަނޑައެޅިގެން މިދިޔަ 200 ނޯޓިކަލް މޭލަކީ 12 މޭލަށްވުރެ ކުޑަތޯ. އަޅުގަނޑު ހިތުން ބޮޑު ސަރަޙައްދެއް އެއީ. އެހެންވީމާ، އެގޮތުން ބަލާއިރުގައި، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނު ކާމިޔާބެއް. ޙަޤީޤަތުގައި އަޞްލު އަދި މި ކަނޑައެޅިގެން މިދިޔައީ ދެކުނުގައި. ދެން މިއިން ބައެއް ގެއްލޭ ކަމަށްވަންޏާ، ދެން ވާނީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެއްޗެއް ގެއްލުނު ކަމަށް.

ދެން ވިދާޅުވީ، މަޖިލީހަށް ކަންތައްތައް ލަފާ ހޯދުމަށް ފޮނުވަންޖެހޭ ގޮތްތައް ޤާނޫނުއަސާސީގައި އެބައޮތް. އަޅުގަނޑު މިސާލަކަށް ދަންނަވާފާނަން އިނގޭތޯ. ކުރީގެ ސަރުކާރުތަކުން ވެރިން ކޮށްފައި ހުރި ކަންތައްތަކުގެ ވާހަކަ، ވެރިޔަކަށް ހުރެ ދެއްކުމަކީ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތެއް ނޫން އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި. ވެރިޔަކަށް ހުރެ އޭރަކު ސަރުކާރަކުން ކަމެއް ނިންމާއިރުގައި، ވަރަށްގިނަ ގޮތްގޮތަށް ބައްލަވާފައި ނިންމަވާނީ. ހުންނާނެ އެކިއެކި ވަގުތު ވަގުތު. އެހެންވީމާ، ވެރިން ކުރައްވާފައި ހުންނަ ކަންތައްތަކުގެ ވާހަކަ، އެހެން ވެރިޔަކު، ޚާއްޞަކޮށް، ވެރިކަމުގައި އިންނަ މީހަކު ދެއްކުމަކީ އެހާ ރަނގަޅު ކަމެއް ކަމަކަށް އަޅުގަނޑު ނުދެކެން. އަދި މިތަނުން އަޅުގަނޑު ގޮސްވެސް، ދެން ކުރިން ވެރިން ކޮށްފައި ހުރި ކަންތަކުގެ ވާހަކަ އެހެން ދެއްކުމަކީ އެހާ ރަނގަޅު ކަމަކަށް ނުވާނެ.

އެހެން ނަމަވެސް، މިސާލަކަށް ބައްލަވާ، ކޮސޯވޯ. މިނިވަން ދައުލަތަކަށް، ސަރބިއާގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި އޮވެފައި، އ.ދ.އިން ނެގި ވޯޓެއްގައި، ރާއްޖެއިން ވޯޓުދިނީ ކޮސޯވޯއަކީ މިނިވަން ދައުލަތެއް ކަމަށް. އެއްވެސް ތަނެއްގައި ނެތް އެ މަޝްވަރާއެއް ކޮށްފައެއް. ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަކުވެސް ނެތް. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަކުވެސް ނެތް. އަނެއްކާ 2017 ވަނަ އަހަރުގައި ލީ ވޯޓެއްގެ ވާހަކަ، މިނިސްޓަރ ޝާހިދު އެ ވިދާޅުވީ. އޭރަކުވެސް ނެތް، އެއިން އެއްވެސް ކަމެއްގައި، ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ލަފައެއްވެސް ހޯއްދަވާފައެއް. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ލަފައެއްވެސް ނެތް. އ.ދ. ގައި އެހެން ނަގާ ކޮންމެ ވޯޓެއްގައި، ލަފާ ހޯދުން އެހެން. އެއީކީއެއް މިހާތަނަށް ކުރަމުން އައި ކަމެއް ނޫން. އެހެން ނަމަވެސް، ޤާނޫނުއަސާސީގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ލަފާ ހޯދަންޖެހޭ ކަމެއް އޮތް ކަމަށްވަންޏާ، އެ ކަމެއް އަޅުގަނޑުމެން ކުރާނަން.

މި މައްސަލައިގައިވެސް އިނގޭތޯ. އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވީ، ޗާގޯސްގެ މައްސަލައިގައި ދެފަހަރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހާ އަޅުގަނޑުމެން މަޢުލޫމާތު ޙިއްޞާކުރިން. 2022 ވަނަ އަހަރުގައިވެސް އޮންނާނެ. ކެބިނެޓުގައި މިކަމާ ދޭތެރޭގައި ކުރި ކޮންމެ މަޝްވަރާއެއް، އެޓަރނީ ޖެނެރަލް މެދުވެރިކޮށް އަޅުގަނޑު އޮންނާނެ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހާ ޙިއްޞާކޮށްފައި. އަޅުގަނޑު އަތުގައި މިހާރުވެސް މިއޮތީ، އެއީ 17 ފެބުރުވަރީ 2022 ގައި އެއްފަހަރު، އެއީ ފުރަތަމަ މި މައްސަލައިގައި ބަޙުޘް ކުރަން ފެށުމާއެކީ. އޭގެފަހުން އަނެއްކާ ފޮނުވާފައި އެބައޮތް. އަޅުގަނޑުމެން އެތަނުގައި ދޭނެ ޖަވާބަށް ދާންދެން. ދައްކާނެ ވާހަކަތަކަށް ދާންދެން. އެ ހުރިހާ އެއްޗެއް ޙިއްޞާކޮށްފައި ހުންނާނީ. ކޮށްގެން ކުރިއަށް މިގެންދިޔައީ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ދެން ފުރުޞަތު އަރުވާނަން ހަތާވީސް އޮންލައިން.

އާދަމް ނަޒީރު - ހަތާވީސް އޮންލައިން:

ޝުކުރިއްޔާ ރައީސް. އަޅުގަނޑުގެވެސް ސުވާލަކީ ހަމަ މި ސިޓީގެ ވާހަކަ، މި އެންމެ ބޮޑަށް މި ދެކެވެމުން ދަނީ، މި ސިޓީއެއްގެ ވާހަކައެއްވީމާ. ޚާއްޞަކޮށް، މި ސިޓީއާ ގުޅިގެން ވަރަށް ބޮޑެތި ތުހުމަތުތައް ސަރުކާރަށް އަދި މަނިކުފާނަށް އެބަ ކުރެވިގެންދޭ. އެހެންވީމާ، އެއްވެސްވަރަކަށް ވިސްނުން އެބަހުރިތޯ. މަނިކުފާނު ދެންމެ ވިދާޅުވެއްޖެ، މި ޙުކުމުގައި ނުވަތަ މި މައްސަލައިގައި މިއަދު މި ނިންމި ނިންމުމުގައި އެބަހުއްޓޭ، މަނިކުފާނު ފޮނުއްވި ސިޓީގައި ހުރި ކަންކަން. ޕޮއިންޓްތައް އެބަހުއްޓޭ. އެހެން ނަމަވެސް، ސަރުކާރުގެ ނުވަތަ މަނިކުފާނުގެ އެއްވެސް ވިސްނުމެއް އެބަހުރިތޯއޭ، މި ސިޓީ ޢާންމު ކުރައްވަން. ސަބަބަކަށްވަނީ މި ސިޓީއާ ގުޅިގެން ވަރަށް ތަފާތު ވާހަކަތައް އެބަ ދެކެވޭ. ތަފާތަކީ ފިތުނަ ބައެއް ފަރާތްތަކުން އެބަ އުފައްދާ. ސަރުކާރުން ވަކި އަދަދެއްގެ ރިޝްވަތު ނެގި ވާހަކަ. ޑީލްތަކެއް ހެދި ވާހަކަ. އެހެންވީމާ، ޢާންމުންނަށް މިކަމުގެ އޮތް އިތުބާރު ބޮޑުކުރުމަށްޓަކައި ސަރުކާރުން އެއްވެސްވަރަކަށް ވިސްނަންތޯއޭ، މި ސިޓީ ޢާންމުކުރަން. ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ހިތުން ރިޝްވަތާ ބެހޭގޮތުން މިނިސްޓަރ ޝާހިދު ޖަވާބު ދެއްވާނީ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފޮރިން އެފެއާޒް ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު:

އާދެ، ޝުކުރިއްޔާ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިއްޔެ ފެނިގެންދިޔަ، މޮރިޝަސްގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރު ވިދާޅުވެފައި އޮތް ވާހަކަ. ތިމަންނާމެންގެ ސަރުކާރުން އެއްވެސް ބަޔަކަށް ފައިސާއެއްދީ ނުވަތަ ރިޝްވަތެއްދީ ހަދާފައެއް ނުވެއޭ. އަދި ކީއްކުރަންހޭ، ތިމަންނާމެންނަކީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ މައްޗަށް ބާރުފޯރުވޭވަރުގެ ބައެއްވެސް ނޫނޭ އިނގޭތޯ. އިދިކޮޅުން އެއްވެސްކަހަލަ އަސާސެއްގެ މައްޗަށް ނުބަލައި، އެއްވެސްކަހަލަ ޕްރޫފެއްގެ މައްޗަށް ބިނާނުކޮށް، ހަމަ ހިތުހުރިހާ އެއްޗެއް ގޮވުމުގެ ގޮތުން، އަބުރު ކަތިލުމުގެ ގޮތުން ދައްކާ އެތައް ވާހަކައެއް އޭގެތެރޭގައި ހުރޭ. އަދި އެންމެދެރަ ކަމަކީ، އެ ވާހަކަތައް ދައްކަނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަށް ދީފައި ހުރި، ޤާނޫނުއަސާސީން ދީފައި ހުރި އިމްތިޔާޒުތަކުގެ ނިވާފަތްގަނޑުގައި ތިބެ ފިނޑިކޮށް. ފިނޑިކަމުގެ މަތީގައި ކުރާ ޢަމަލެއް އެއީ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ވަދެ ތިބެނީ ޤާނޫނުއަސާސީ ޙިމާޔަތް ކުރުމަށް. އޭގެތެރެއިން ޤާނޫނުއަސާސީގެ 33 ވަނަ މާއްދާގައި އޮންނާނެ، ކޮންމެ ދިވެހި ރައްޔިތެއްގެ އަބުރު ރައްކާތެރިވެގެންވާ ވާހަކަ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮންމެ މެންބަރަކު އެތާ އެ އިންނަވަނީ ޤާނޫނުއަސާސީ ނެގެހެއްޓުމަށް ހުވާކުރައްވައިގެން.

އެހެންވީމާ، ޤާނޫނުއަސާސީން ދީފައި އޮތް އިމްތިޔާޒުތަކެއް ބޭނުންކޮށްގެން، ދިވެހި ރައްޔިތެއްގެ އަބުރު ކަތިލުމަށް އެފަދަ ބަދުއަޚްލާޤީ ޢަމަލު ހިންގުން އެއީ، އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރާ އުޞޫލެއް ނޫން. އޭގައި އެބަޖެހޭ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ޒިންމާދާރުވާން. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިމްތިޔާޒުތަކުގެ ބިއްދޮށުގައި ތިބެ، އެކަހަލަ ވާހަކައެއް ނުދެއްކޭނެ.

އާދަމް ނަޒީރު - ހަތާވީސް އޮންލައިން:

ރައީސް ކޮބައިތޯ ސިޓީ ހާމަކުރުމުގެ ވިސްނެވުމަކީ؟

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ތިޔަ ރިޝްވަތާ ދޭތެރޭ އެއްވެސް ތުހުމަތެއް، އަޅުގަނޑުމެން އެއްވެސް މީހަކާ ދޭތެރޭގައި، އެއްވެސް ބޭފުޅަކު ކުރައްވާ ކަމަށްވަންޏާ ހުށަހަޅުއްވާ، ހުށަހަޅުއްވަންޖެހޭ ތަނަކަށް. ބައްލަވާ. މިނިވަންކަމާއެކު ބައްލަވާ. މިކަމުގައި އެކަންޏެއް ނޫން. އެހެން އެއްވެސް ކަމެއްގައިވެސް. އެއްވެސް ކަހަލަ ތުހުމަތެއް ކުރެވިއްޖިއްޔާ. އެއީ އަޅުގަނޑާ ދޭތެރޭގައި ކަމަށްވިޔަސް، އެހެން ބޭފުޅަކާ ދޭތެރޭގައި ކަމަށްވިޔަސް ހުށަހަޅުއްވައިގެން ކުރައްވާ.

ދެން އޮތީ ސިޓީ ހާމަކުރާނެތޯ، ނޫންތޯ ދޮގެއްތޯ. އެއް ވެރިޔަކު އަނެއް ވެރިޔަކަށް ފޮނުވާ ސިޓީ މިހާތަނަކަށް ޢާންމުކޮށްފައެއް ނެތް. އެހެން ނަމަވެސް، އޭގެ މަޢުލޫމާތުތައް އެބަހުރި ދީފައި. އެގޮތުން، އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވިހެން އެ ސިޓީގައި ހުރި މަޢުލޫމާތުތައް އަޅުގަނޑު ހަމަ އަކުރުން އަކުރަށް ޙިއްޞާކޮށްފާނަން. އެއަކު ހަމަ އެއްވެސް ޖެހިލުމެއް ނެތް. އެ ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ކަމަށް ވެއްޖިއްޔާ ކުރާނަން. އެކަމަކު މިހާތަނަށް ވެރިން، އެއް ވެރިޔަކު އަނެއް ވެރިޔަކަށް ފޮނުވާ ސިޓީ ހާމަކޮށްފައެއް ރާއްޖެއަކު ނެތް. އެހެން ކުރަން ފަށްޓައިފިއްޔާ، އަޅުގަނޑު ހިތުން އެ ހުޅުވިގެންދަނީ. ދެން އޮންނާނީ ޕަބްލިކް ޑޮމެއިންގައި ހުރިހާ ސިޓީއެއް އަޅުގަނޑުމެން ފޮނުވަންޖެހޭނީ އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް. އެކަމަކު މިހާތަނަށް ކޮށްފައި ނެތީމާ އެ ވާހަކަ މި ދެންނެވީ. އެކަމަކު މި ދެންނެވިހެން އޭގައި ހުރި ހުރިހާ މަޢުލޫމާތެއް އަޅުގަނޑު ހާމަކޮށްފާނަން. އެއަކު ހަމަ އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތް. މިހާރުވެސް ޙުކުމުގައި އޮތީ އޭގެ އެބައި އައިސްފައި. އެބަހުރި. އޭގެ އިތުރު އެހެން އެއްވެސް އެއްޗެއް ނޯންނާނެ.

އަޅުގަނޑު ދެން ފުރުޞަތު އަރުވާނަން އަޒާން، ދިޔަރެސް.

އަޙްމަދު އަޒާން - ދިޔަރެސް:

ޝުކުރިއްޔާ ރައީސް. އަޅުގަނޑުގެވެސް ދެތިން ސުވާލެއް އެބައޮތް. ފުރަތަމަ ސުވާލަކީ ރައީސްވެސް ވިދާޅުވި ފަދައިން، މިއަދު މި ނިންމި ނިންމުމުގައި މިއޮތީ ހަމަ މެދު ރޮނގެއް ދަމައި، ހަމަހަމަޔަށް ބައިކޮށްފައި. އަޅުގަނޑުގެ ސުވާލަކީ، ކީއްވެތޯއޭ ހަމަހަމަޔަށް ބަހަން، އެގޮތަށް ރާއްޖެއިން މި ކްލެއިމް ކުރީ. އެއީ ބައެއް ޤާނޫނީ މާހިރުން އެބަ ވިދާޅުވޭ، މިކަހަލަ ނިންމުންތަކުގައި ޢާންމުކޮށް ހަމަހަމަޔަށް ބެހުން ނޫން އިތުރު ގޮތްތައްވެސް އެބަހުރޭ. އެއީ، ހަމަހަމަޔަށް ބެހުމަކީ ބައެއްފަހަރު އިންޞާފުވެރި ގޮތަކަށް ނުވޭ. މިސާލަކަށް، ބައެއް ކޭސްތަކުގައި، ރޮމޭނިއާ، ޔޫކްރެއިންގެ މެދު ބެހިއިރުވެސް އަދި އެމެރިކާ، ކެނެޑާ، މި ޤައުމުތަކުގައިވެސް ބެހިއިރު، އެހެން ކަންތައްތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށްފައި އެބަހުރި. އެތާ މަސްވެރިކަން ކުރަނީ ކޮންބައެއްކަމާއި، އެކަހަލަ ބައެއް ކަންތައްތަކަށް ބަލާފައި އެބަހުރި. އެހެންވީމާ، ކީއްވެތޯއޭ ރާއްޖެއިން މި ކްލެއިމް ނުކުރެއްވީ، މި ކޭސްގައި، ޒަމާނުއްސުރެ ދިވެހިން މަސްވެރިކަން ކުރާ، މަސްކަނޑާ ވަރަށް ކައިރި ސަރަޙައްދެއް. އަނެއްކާ މޮރިޝަސްގެ އެއްވެސް ފަރާތަކުން އެއްވެސް ގޮތަކަށް މިހާތަނަށް ބޭނުންކުރަމުން އަންނަ ސަރަޙައްދެއް ނޫން. ދިވެހިރާއްޖެއާ ބޮޑަށް ކައިރީވެސް. އެހެންވީމާ، މި ހަމަހަމަޔަށް ބެހުމުގެ އުޞޫލަށް ދިޔުމުގެ ބަދަލުގައި، ކީއްވެތޯއޭ އިންޞާފުވެރިކޮށް ބަހަން ދިވެހިރާއްޖެއިން މި ކްލެއިމް ނުކުރެއްވީ ކީއްވެތޯއޭ؟

އަޅުގަނޑުގެ ދެވަނަ ސުވާލަކީ، ފިޝަރީޒް މިނިސްޓަރވެސް ވިދާޅުވެއްޖެ، މަސްވެރިކަމަށް މާބޮޑު އަސަރެއް ނުކުރާނެއޭ. އެކަމަކު ހަމަ މޮރިޝަސްއަކީ ދާއަޅައިގެން މަސްވެރިކަން ކުރާ ޤައުމެއް. ޑިސްޓެންސް ފިޝިންގ ނޭޝަންސް ޔޫރަޕިއަން ޤައުމުތަކަށް ދާއަޅައިގެން މަސްވެރިކަން ކުރަން ފުރުޞަތު ދޭ ޤައުމެއް. އެހެންވީމާ، ކޮން ޔަޤީންކަމެއްތޯއޭ ތިޔަބޭފުޅުންގެ އޮތީ، އެ ބޭފުޅުން އެތަން އެ ކޮންޒަރވް ކޮށްފައި އޮތް ސަރަޙައްދެއްގެ ގޮތުގައި، އެގޮތަށް ބާއްވާނެކަމުގެ ކިހާވަރެއްގެ ޔަޤީންކަމެއްތޯއޭ އޮތީ؟ އަދި ދާއަޅައިގެން މަސްވެރިކަން ކުރަން ފަށައިފިނަމަ، ދެން އެ ކުރިމަތިވާނެ ގެއްލުންތަކަށް ކޮބައިތޯ ސޮލިއުޝަނަކީ؟ އެކަމާ އެއްވެސް ގޮތަކަށް ވިސްނާފައި އެބައޮތްތޯއޭ؟

އަޅުގަނޑުގެ ތިންވަނަ ސުވާލަކީ، މިނިސްޓަރ މާރިޔާވެސް ވިދާޅުވެއްޖެ. ދެން ކުރިއަށް އޮތް ތާނގައި އަދި ފަސޭހަވާނީއޭ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު މިގޮތަށް އިން ކަނޑައެޅުނީމާ ބަލަހައްޓަން. އެކަމަކު މީގެކުރިން މާރިޔާ ވިދާޅުވެފައި އެބަވޭ، ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ބޮޑުކަމުން، އަޅުގަނޑުމެން އިންޑިއާގެ މަނަވަރުތަކާއި ހެލިކޮޕްޓަރުތައް ގެންނަންޖެހިފައިއޭ މިއޮތީ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ބަލަހައްޓަން. އެހެންވީމާ، މިހާރު އަލަށް މި ލިބުނު ސަރަޙައްދު، ރައީސް ތިޔަ ވިދާޅުވާ ގޮތަށް، އަލަށް މި ބޮޑުވި ސަރަޙައްދު، އަނެއްކާ މަނަވަރުތަކާއި ހެލިކޮޕްޓަރުތަކާ މިތަނަށް ގެންނަން ޖެހިދާނެތޯއޭ؟

ދެން އަދި ރައީސް ކުރިން އަޅުގަނޑު ކައިރީގައި ވިދާޅުވީމު ނޫންތޯ، އިންޑިއާ ބޭންކުން ނެގި ބޮންޑުގެ ކޫޕަން ރޭޓް ހާމަކުރައްވާނެ ކަމަށް. އެ މިހާރު ހާމަކުރެއްވިދާނެތޯ މިރޭ.

ދެން އަޅުގަނޑުގެ ފަހު ސުވާލަކީ، ވަރަށް ބޮޑަށް މި ސިއްރު ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ޘަޤާފަތެއް މިހާރު ސަރުކާރުގެ ތެރޭގައި މިއޮތީ. އެ ސިޓީވެސް ސިއްރު. މިނިސްޓަރ ޝާހިދު އެ ވިދާޅުވި، ފޯރމިއުލަރ އަށް އެދުނު ޤައުމުތަކުގެ ބޭފުޅުންވެސް ސިއްރު. އަނެއްކާ ރައީސް އޮފީހުގެ ސިޔާސީ މުވައްޒަފުންގެ މަޢުލޫމާތުވެސް ސިއްރު. ޔޫތު މިނިސްޓްރީގެ ސިޔާސީ މުވައްޒަފުންގެ ނަންތައްވެސް ސިއްރު. ކީއްވެތޯ މިހާ ބޮޑަށް ސިއްރުން ވެރިކަން ކުރައްވަން ތިޔަ އުޅުއްވަނީ؟ ހާމަކުރުމުގެ ސިޔާސަތަކައިގެން ނޫންތޯ، މަނިކުފާނު ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތީ؟

ދެން އަދި އެއް ސުވާލު އިނގޭތޯ. ރައީސް ދެން ވަރަށްގިނަ ދުވަސްކޮށްލާފައި ނޫންތޯ ވަޑައިގަތީ. އެހެންވީމާ، މިއީ ފަހު ސުވާލު އިނގޭތޯ. ފަހު ސުވާލަކީ، މިއަދު ހަމަ ކުއްލިގޮތަކަށް ސަރުކާރުން މިވަނީ ހިޔާ ފްލެޓްތަކުގެ ކުލި ކުޑަކުރަން ނިންމަވާފައި. އަޅުގަނޑުގެ ސުވާލަކީ، މީގެކުރިން ތަކުރާރުކޮށް ރައީސްވެސް، ހައުސިންގ މިނިސްޓަރުވެސް ވިދާޅުވެފައި އެބަވޭ. އެއީ، ހަމަ އެއްގޮތަކަށްވެސް ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނޭ. ކުޑަ ކުއްޔެއްގައި، ކުރީ ސަރުކާރުން ނިންމިގޮތަށް، ކުޑަ ކުއްޔެއްގައި ދިނުމަކީ. އަދި ކުރީ ސަރުކާރުން އެގޮތަށް ނިންމި ކަމަށް ބުނެވެސް އެ ފަތުރަނީ ދޮގު ވާހަކައެކޭ. އެޗް.ޑީ.ސީ.ގައިވެސް ނެތޭ އެވަރުގެ ޤާބިލްކަމެއް. ކީއްވެތޯ މިއަދު ކުއްލިއަކަށް ފަސްހާސް ރުފިޔާއަށް ކުލި ކުޑަކުރަން ތިޔަ ނިންމެވީ. ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އާދެ، ފުރަތަމަ ހަމަހަމަޔަށް ބަހަން ނިންމީ ކީއްވެގެންތޯ. ތެދުފުޅެއް. ކުރިން އެބަހުރި ހަމަހަމަޔަށް ބަހަން ވާހަކަތަކެއް ދެކެވިފައި. ފުރަތަމަ އިނގިރޭސިވިލާތާ އެކީގައި އެބައޮތް، އެ ޗާގޯސްގެ އެ ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދު ހަމަހަމަޔަށް ބަހަން އެއްބަސްވެފައި. އަދި 2010 ވަނަ އަހަރު މޮރިޝަސްއާ އެކީގައިވެސް، ދެން މިނިސްޓަރ ޝާހިދު ވިދާޅުވި ފަދައިން، ދެކެވުނު ވާހަކަތަކުގައި އެބަހުރި. އެހެން ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެން ބުނީ "ނޯ" އޭ. ހަމަހަމަޔަށް ބަހާކަށް އަޅުގަނޑުމެން އެގްރީމަންޓެއް މޮރިޝަސްއާ އެއްކަކު ނަހަދާނަމޭ. ދެން އިޓްލޮސްއަށް ދިޔައީ. އެއީ، އިޓްލޮސްއަށް ދިޔަ ހިސާބަކީ. އަޅުގަނޑުމެން ވަކާލާތު ކުރަމުން ގެންދިޔައީ، އަޅުގަނޑުމެންނަކީ މަސްވެރި ޤައުމަކަށްވާތީ. އެކަހަލަ ކިތަންމެ ވާހަކައެއް މިއަދުވެސް، ތިޔަބޭފުޅުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، ލޯޔަރުންގެ ޕްރެސްގައިވެސް ވިދާޅުވި. ދެން ޑީޓެއިލްކޮށް ތިޔަ ވަރޑިކްޓް ވިދާޅުވީމާ، އޭގައި ދައްކާފައި ހުރި ވާހަކަތައް ފެނިވަޑައިގަންނަވާނެ. އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހަމަހަމަޔަށްވުރެ އިތުރަށް އެ ލިބުނީވެސް، ނިންމި ނިންމުމުގައިވެސް. އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، އެއޮތީ މޮރިޝަސްއިން އެ ކްލެއިމް ކުރި އެއްވެސް ކަމެއް ކާމިޔާބުނުވި ކަމާއި، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބެހިއިރުގައި، ލިބެންވާ ވަރަށްވުރެ، އެ ހަމަހަމަ ރޮނގަށްވުރެ އިތުރަށް ލިބުނުކަމަށް. އެހެންވީމާ، މުޅިން ހަމަހަމަޔަކަށް ނޫން އެއޮތީ ބެހިފައެއް. އަޅުގަނޑު ހިތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އޭގައި ކާމިޔާބެއް ލިބިގެން އެދިޔައީ.

ދެން މިއަދުގެ މައުޟޫޢާ ނުބެހޭ ދެތިން ސުވާލެއް ކުރެއްވި. އަޅުގަނޑު އަތަކު އަދިއެއް ނެތް އެ ކޫޕަން ރޭޓް. އެކަމަކު އަޅުގަނޑު ހޯދާލާނަން އިނގޭތޯ.

ހިޔާ ފްލެޓާ ބެހޭގޮތުން މަޝްވަރާ ކުރަމުން އަންނަތާ ދުވަސްކޮޅެއް ވެއްޖެ. އެއީ، ހިޔާ ފްލެޓްގެ ޔޫނިއަންގެ ބަޔަކު އަޅުގަނޑުމެންނާ ބައްދަލުކުރި. އަދި އަޅުގަނޑުމެން ޢާންމެއް ނުކުރަން އެކަމެއް. އެއަށް ގެނައި ބަދަލުތަކެއް. އެކަމަކު ބަދަލުތަކެއް، ލުޔެއް ލިބޭނެ ގޮތްތަކެއް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހޯދިއްޖެ. އެއީކީއެއް މިހާރު ކޮށްފައި އޮތް އިންވެސްޓްމަންޓަށް ގެއްލުމެއްވާ ގޮތަކަށް ނޫން. ސަރުކާރަކަށްވެސް ގެއްލުމެއް ނުވާނެ. އެކަމަކު ހިޔާ ފްލެޓްތައް ކުއްޔަށް ހިފައިގެން އުޅޭ ފަރާތްތަކަށް ލުއިތަކެއް ލިބޭނެ ގޮތްތަކެއް ހޯދިދާނެ. އޭގެ މާނައަކީ، އެތަނަށް ކޮށްފައި ހުރި ޚަރަދުން ފްލެޓަކަށް ޖެހޭ އަގު ކުޑަވީކީނޫން. ކުރީގައިވެސް ގޮސްފައި އޮތް ޚަރަދު އެއީ އޮތް ޚަރަދު. އެއަށް ބަދަލުއައީކީ ނޫން. އެ މަހަކަށް ބެހީމާ، 25 އަހަރަށް، އަހަރަކު 12 މަސްދުވަހަށް ކަމަށް ބަލާފައި ބެހީމާ، ޖެހޭ ޢަދަދު އަދިވެސް އަންނަނީ. އެކަމަކު އެހެން ގޮތްގޮތް ހުންނާނެ ނޫންތޯ އެ ކުޑަކުރެވޭނެ. އެހެންވީމާ، އެގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް މަޝްވަރާކޮށްފައި ހޯދުނު ފޯރމިއުލަރއެއް އެއީ.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ ހަމަ ރަނގަޅު ހެޔޮ ބަދަލެއް އަންނާނެއޭ. އޭގެ ސަބަބުން، ކުލި ދައްކާ ފަރާތްތަކަށް ވަރަށްބޮޑު ލުއިތަކެއް ލިބިގެންދާނެ. އެކަމަކު އެއެއް އަދި އަޅުގަނޑު ހާމައެއްނުކުރަން. ތިޔަ ޢާންމުވެގެން ތިޔަ އުޅެނީ ކޯއްޗެއް ކަމެއް އަޅުގަނޑަކަށް އަދި ނޭނގެ.

މިނިސްޓަރ މާރި އެއްޗެއް ވިދާޅުވެލައްވާ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ޑިފެންސް އަލްއުސްތާޛާ މާރިޔާ އަޙްމަދުދީދީ:

އާދެ، އަޅުގަނޑުމެންގެ އީ.ޒެޑް ސަރވެލިއަންސް އެއީ ޒަމާނުއްސުރެ ހަމަ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކާ އެކީގައި ކުރަމުން އަންނަ ކަމެއް. މަހަކު އެއްފަހަރު ހަމަ ކުރިއްސުރެ އެ ސަރވިލިއަންސްތައް ހަދާ މިތަނަށް އައިސް. އެއީކީ އަލަށް ކުރާ ކަމެއް ނޫން. އަބަދުވެސް ކުރާ ކަމެއް އެއީ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ވަރަށް ގިނަ ޤައުމުތަކުގެ އެކުވެރިކަމުގެ ދަތުރުތަކުގައި މަނަވަރު އަންނާނެ. އެކަމެއް އަދި ނުހުއްޓުވަން އަޅުގަނޑު. އެއްވެސް ޤައުމަކުން.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް، މެރިން ރިސޯސަސް އެންޑް އެގްރިކަލްޗަރ
ޑޮކްޓަރ ޙުސައިން ރަޝީދު ޙަސަން:

ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ. ސުވާލުކުރެއްވީ، ކޮން ޔަޤީންކަމެއްތޯ އޮތީ އެ ސަރަޙައްދުގައި. މި ދެންނެވީ ޗާގޯސް ސަރަޙައްދުގައި ދާނާޅާނެ ކަމަށް ދޮގެއްތޯ. މިހާރު އަޅުގަނޑު ދަންނަވަން އޮތީ، މިއަދަކު ނޫން ހަމަޖެހިގެން މިދިޔައީ ޗާގޯސް ސަރަޙައްދަކީ، މި ދެންނެވީ މޮރިޝަސްގެ ސަރަޙައްދެއް ކަމަށް. އެއީ ދެން އައި.ސީ.ޖޭ. އިން ނިންމި ނިންމުމާއި، އަދި އޭގެފަހުން ހިނގި ކަންތައްތަކާ ގުޅިގެން. މިއަދު އިޓްލޮސްގައި ދެކެވުނު ހުރިހާ ވާހަކައެއް ދެކެވުނީ، ޗާގޯސްއަކީ ހަމަ މޮރިޝަސްގެ ބައެއް ކަމަށް ބަލައިގެން، އެގޮތަށް މޮރިޝަސްއާއި ރާއްޖެއާ ދޭތެރޭގައި އޮތް އީ.ޒެޑް ޑިލީނިއޭޓް ކުރުމުގެ ވާހަކަ ދެކެވުނީ. އެހެންވީމާ، އެގޮތުން މި ދެންނެވީ ސިޔާދަތީ ބާރު ލިބިގެންވާ ޤައުމަކުން، އެ މީހުންގެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދެއްގައި ކަމެއް ނުކުރާނެ ކަމުގެ ޔަޤީންކަން، ހުއްދަ ކަމެއް ނުކުރާނެ ކަމުގެ ޔަޤީންކަމެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނުދެވޭނެ. އެއީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ހިނގާ ތަނެއް ކަމަށްނުވާތީ. އެކަމަކު އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރަންޖެހޭނީ، އެ މީހުން ދައްކާ ވާހަކަ. އަދި ޕްރެކްޓިކަލީ މިކަން ހިނގާއިރު ވަނީ ކިހިނެއްތޯ. އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ތަނުގައި އެ ތަނުގައި އެތިބީ އެމެރިކާ މީހުން، މިލިޓަރީ ބޭސްއެއް ހަދައިގެން. އަދި މިހާރުވެސް މޮރިޝަސް ސަރުކާރުން ދާކަމަށް ޚަބަރުތަކުން އިވެނީ، ހަމަ 99 އަހަރަށް އެމެރިކާއަށް ދީގެން އެތާނގައި އެކަން ކުރަން. އެމެރިކާއިން އެކަހަލަ މިލިޓަރީ ބޭސްއެއް އެތާ ހިންގާއިރު، އެތާ ސަރަޙައްދުގެ ތެރެއަށް މަސްވެރިކަން ކުރަން އުޅަނދުފަހަރު ވަދެގެން އެކަން ކުރުމަކީ، އެމެރިކާ މީހުން ބޭނުންވާނެ ކަމެއް ނޫން. ޙަޤީޤަތުގައި އިނގިރޭސީން ކޮންޒަރވޭޝަން ޒޯނެއް ކަނޑައެޅި އެއް ބޭނުމެއް ކަމަށްވެސް ބައެއް މީހުން ދެކޭ، އެއީ، މި ދެންނެވި ހަމަ މިލިޓަރީ ސަރަޙައްދެއްވީމަ، މަސްވެރިން އެހިސާބަށް ގޮސް އުޅުމުގެ ފުރުޞަތު ނުދިނުން ކަމަށް.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ތަނުގައި، އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލުކުރެވެނީ އެ ސަރަޙައްދު އަދިވެސް އޮންނާނެއޭ، މިލިޓަރީ ސަރަޙައްދެއްގެ ގޮތުގައި. އަދި ކޮންޒަރވޭޝަން ބޭނުމަށޭ އޮންނާނީ. އެކަމަކު އޭގައި ޓެކްނިކަލީ އޮތީ މޮރިޝަސްގެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދެއްގައި ކަންތައް ކުރާނެ ގޮތަށް. ވަކިގޮތަކަށް ކަންތައް ކުރުމުގެ ޔަޤީންކަމެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނުދެވޭނެއޭ. އެކަމަކު އޭގެ ބްރޯޑަރ ޕޮއިންޓަކީ، އިންޑިއަން އޯޝަންގެ ކޮންމެ ތަނެއްގައިވެސް އިނގޭތޯ. ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތް ނޫންގޮތަކަށް، މިސާލަކަށް، ދާއަޅައިގެން ކުދިމަސް ނަގަންޏާ، ހަމަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަމަށް ގެއްލުންވާނެ. އެއީ، ހައިސީސްގެ ކޮންމެ ސަރަޙައްދެއްގައި ކުރިޔަސް، އަދި ޤައުމެއްގެ އީ.ޒެޑްގައި، މި ދެންނެވީ މަސްވެރިކަން ކުރިޔަސް، އެ ދެމެހެއްޓެނިވި ނޫންގޮތުގައި ޕަރސެއިންކޮށްގެން، ކަނޑުގައި ދާޖަހައިގެން ކުދިމަސް ނަގަންޏާ މަސްވެރިކަމުގެ ސްޓޮކަށް ގެއްލުންވާނެ. މިހާރުވެސް ސިލޯފީން ސްޓޮކަށް އޮތީ ގެއްލުންވެފައި އިނގޭތޯ. އެހެންވީމާ، އެއީ ދަންނަވަން އޮތް ޖަވާބަކީ.

ދެން އޮތީ، މިއަދު މިކަން ހަމަޖެހުމުގެ ކުރިން، ދިވެހިރާއްޖެއިން ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތީ ހަމައެކަނި 12 މޭލާ ހަމަޔަށް. ދެން ރާއްޖޭގެ 12 މޭލުގެ، ސިޔާސީ ސަރަޙައްދުގެ 12 މޭލުގެ ތެރޭގައި، ޣައިރު ޤާނޫނީ ޢަމަލެއް ކޮށްފިއްޔާ، އިތުރު 12 މޭލަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހޮޓް ޕަރސިއުޓް ކުރެވޭ، ގުޅިފައި އޮތް ސަރަޙައްދު ކަނޑުގެ 12 މޭލަށް. އެހެންވީމާ، 24 މޭލާ ހަމަޔަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެވެނީ. އެކަމަކު މިއަދު މި ލިބުނީ 200 މޭލާ ހަމަޔަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ބާރުވެރިކަން އިނގޭތޯ. އެހެންވީމާ، މި 200 މޭލުގެ ތެރޭގައި، 200 މޭލުން އިސްތިސްނާވާންޖެހޭނެ، އަޅުގަނޑުމެން އިކުއި-ޑިސްޓެންސް ޕްރިންސިޕަލުން ރާއްޖެއަށް އެކަމަކު ބޮޑުބައި ލިބޭގޮތަށް މިއަދު ބެހިބައި އިނގޭތޯ.

އެހެންވީމާ، ރާއްޖެއަށް އަޞްލުގައި މިއަދު ބާރުވެރިކަން އިތުރުވެގެން އެދިޔައީ ވަރަށް ބޮޑަށް އިނގޭތޯ. މިހާރު އޭގެކުރިން ރާއްޖެއިން 200 މޭލުގެ ސަރަޙައްދެއް ކުލެއިމް ކުރަނީ. އެ ކްލެއިމް އެއީކީ އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ބުނަނީ. ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ގަބޫލެއްނުކުރޭ އިނގޭތޯ. އެހެންވީމާ، ޑިސްޕިއުޓް ކުރެވޭ އެތަން. އެހެންވީމާ، އެ ސަރަޙައްދުގެ ތެރޭގައި ބައެއްކަހަލަ ބޯޓުތައް ވަދެ، ޣައިރު ޤާނޫނީ ކަންތައް ކުރޭ އިނގޭތޯ. އެކަން އެބަހުރި. މި ދެންނެވީ އިނގިރޭސި މަނަވަރުތަކުން ހިފަހައްޓާފައި، އެ މީހުންގެ ސަރަޙައްދުތަކުގައި ހިފަހައްޓައި، ބަލަހައްޓާފައިވެސް އެބަހުރި. އެހެންވީމާ، މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފާހަގަ މިކުރެވެނީ މި ކަންތައް.

އަޞްލު ޔޫ.އެން. ކޮންވެންޝަން ލޯ އޮފް ދަ ސީގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ، ވަރަށް ފަންނީ އިޖުރާތުތަކެއްގެ ދަށުން މި ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދު މިއަދު މި ކަނޑައެޅިގެންދިޔައީ. މިއީ އަޞްލުގައި ސިޔާސީ ކަމަކަށްވުރެ ބޮޑަށް އަޅުގަނޑު ދެކޭނީ ހަމަ މިއީ ވަރަށް ޓެކްނިކަލް ޕްރިންސިޕަލްތަކެއްގެ މައްޗަށް، ވަރަށް ސައިންޓިފިކް އަދި ފަންނީ ލެވެލްގައި ޤާނޫނީ ބޭފުޅުން ބަޙުޘްކޮށްފައި، ދެފަރާތުން ހުށަހެޅި ހުށަހެޅުންތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ނިންމި ނިންމުމެކޭ.

މީގައި އަޅުގަނޑު ފާހަގަކުރަން، އަޞްލުގައި މި ދެންނެވީ، ރާއްޖެއިން ވަކާލާތު ކުރީކީ ހަމަހަމަޔަށް ބަހާކަށް ނޫން. އަޅުގަނޑުމެން ވަކާލާތުކުރީ އިންޞާފުވެރިކޮށް ބަހަން. ރައީސް ވިދާޅުވިގޮތަށް، އެހެންވީމާ، ރާއްޖެއަށް ބޮޑުވާގޮތަށް މިކަން ކުރެވިގެންދިޔައީ. ބްލޭންހެއިމް ރީފްގެ އެ ބޭފުޅުން ހުށަހެޅުއްވީ ޕޮއިންޓްތަކަކުން މިންއަޅައިގެނެއް ނޫން މިން ނެގީކީ އިނގޭތޯ. އެހެންވީމާ، އެއީ، ރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގައި މަސްވެރިކަން ކުރާތީއާއި، ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދީ ބޭނުމަށްޓަކައި އެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ބޭނުންވާ ކަމަށް ރިޢާޔަތްކޮށް، ރާއްޖެއަށް ބޮޑުވާގޮތަށް އެކަން ނިންމީ އިނގޭތޯ. އެހެންވީމާ، އެކަން އަޅުގަނޑު ފާހަގަކުރަން. ޝުކުރިއްޔާ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފޮރިން އެފެއާޒް ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު:

އާދެ، މަޢުލޫމާތު ހޯދުމާ ބެހޭގޮތުން ކުރެއްވި ސުވާލުގައި، މި ސަރުކާރުން ކީއްވެގެންތޯ ކަންކަން ފޮރުވައިގެން ކުރުމުގެ ގޮތެއް ގެންގުޅެނީ. އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ، ތިޔަ ވިދާޅުވީ ނުޙައްޤު ބަހެކޭ. މި ސަރުކާރަށްވުރެ ބޮޑަށް މަޢުލޫމާތު ފާޅުކޮށް ހުޅުވައިލައިގެން އެންމެންނަށް، ނޫސްވެރިންނަށް ޚާއްޞަކޮށް ދީގެން މަސައްކަތްކުރާ ސަރުކާރެއް ނެތް. ސަރުކާރުގެ ހިސާބުތައް އޮންލައިންކޮށް ފެންނަން އެހެރީ. ބޭންކް. އެމް.އެމް.އޭ.ގެ ހިސާބުތައް އޮންލައިންކޮށް ފެންނަން އެހެރީ. ކުރާ ހުރިހާ ކަމެއް. އަޅުގަނޑު މިސާލަކަށް ކުރެވޭ ދަތުރެއްވިއްޔާވެސް، އަޅުގަނޑު ތަނަކަށް ދަންޏާވެސް ޓުވީޓްކޮށްފައި ދަނީ. ގޮސް އެތަނަކަށް އަރާފައި އެބަ ބުނަން، މިތަނުގައޭ މިހާރު މިހިރީ. އަނެއްކާ ބާއްވާ ހުރިހާ ބައްދަލުވުންތަކާ އެއްޗެހި އެބަ ޓުވީޓް ކުރަން. އެކަހަލަ ގޮތަކަށް އަޅުގަނޑު އުޅެނީ. އަޅުގަނޑު ބަލައިލާއިރު، މުޅި ސަރުކާރުން މިއޮތީ ހުޅުވައިލެވިފައި. މަޢުލޫމާތު ހޯދައި ލިބިގަތުމުގެ ޤާނޫނުގެ އިމުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހުޅުވައިލެވޭނީ. އެއަށްވުރެ ބޮޑަށް ހުޅުވައިލާކަށް އެއީކީ އެ އަނެކާގެ ޙައްޤަށް އަރައިގަންނަ ހިސާބަށް އެދަނީ. އެހެންވީމާ، އެ ފުރުޞަތެއް ނޯންނާނެ.

އެކަމަކު ހަނދުމަފުޅު ކުރައްވަންވާނެ. މި ޤާނޫނު ފާސްވެގެން އައިސް، ފުރަތަމަ ކުރީ ސަރުކާރުން، ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގެ ކޮމިޝަނަރަކު ޢައްޔަން ކުރެއްވި. އެ ކޮމިޝަނަރު ހުންނެވި މުޅި މުއްދަތުގައި. އެ ކޮމިޝަނަރު އަޅުގަނޑު ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދަންނަން. އެއީ، އަޅުގަނޑު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަކަށް އިނދެ ފާސްކުރި ޤާނޫނެއް. އެ ޤާނޫނާ އިދިކޮޅަށް ހަމައެކަނި ވޯޓުލެއްވި މެންބަރު ފުރަތަމަ ކޮމިޝަނަރަކީ. އެހެންވީމާ، ދެން އެ ޤާނޫނު، އެ ފަސް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ހިނގާފައި އޮންނާނެ މިންވަރު ހިތްޕުޅަށް ގެންނަވަންވީ. އަޅުގަނޑުމެން އެބަ އެންމެންވެސް ފަރިތަވާންޖެހޭ، އަނެކާގެ ޙައްޤުތަކާ ބެހޭގޮތުން.

އަދި ހަމައެއާއެކު، ބައިނަލްއަޤްވާމީ އުޞޫލުތަކާ. ބައިނަލްއަޤްވާމީ އުޞޫލުތަކުގެ ތެރޭގައި އެބަހުރޭ، ޤައުމުތަކުގެ ދެމެދުގައި ހިނގާ ކޮރެސްޕޮންޑަންސަށް އިޙްތިރާމު ކުރުން. އަޅުގަނޑުމެންގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ، ބޭރު ޤައުމެއްގެ ކޮންމެ ވެރިޔަކަށް ފޮނުއްވާ ސިޓީއެއް، މީޑިއާގައި ޖަހަން ފަށައިފިއްޔާ، އަޅުގަނޑުމެންނަކާ ވާހަކަ ދައްކާނެ ބަޔަކު ނުވާނެ. އަޅުގަނޑުމެން ސެކިއުރިޓީ، ނޭޝަނަލް ސެކިއުރިޓީއާ ބެހޭގޮތުން ކުރާ މަޝްވަރާތަކާ އެއްޗެހި، ޕަބްލިކްގައި ކުރަން ފަށައިފިއްޔާ، އަޅުގަނޑުމެންނާ ވާހަކަ ދައްކައިގެން ކަންތައްތައް ކުރާނެ ޤައުމުތަކެއް ނުވާނެ. އަޅުގަނޑުމެން އެކަންޏެއް ނޫން ދުނިޔޭގައި އޮތީކީ. އަޅުގަނޑުމެން ނޫން ބައިވަރު ޤައުމުތައް އެބައޮތް. އަޅުގަނޑުމެންނަށްވުރެ މާބޮޑަށް މިކަހަލަ ކަންތައްތަކަށް ފަރިތަ ޤައުމުތައް އެބައޮތް. ހުޅުވައިލެވިފައި ހުރި ޤައުމުތައް އެބައޮތް. އެމެރިކާ، އިނގިރޭސިވިލާތް، މިހިރަ ތަންތަނުގައި. އެތަންތާނގައި ހިނގާ ހުރިހާ ކޮރެސްޕޮންޑެންސެއް، ތަނުގެ ބޮޑުވަޒީރާއި ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކާ ދޭތެރޭގައި ހިނގާ ހުރިހާ ކޮރެސްޕޮންޑެންސެއް ހުންނަނީކީ ޕަބްލިކަކު ނޫން. ޓުވީޓްކޮށްފައެއް ނޫން ހުންނަނީ. އެ އޮންނަ އުޞޫލުތަކެއްގެ ދަށުން ލިބޭނީ. އެމެރިކާގައި އެ އޮންނަ އުޞޫލުތަކެއްގެ ދަށުން ނޫނީވިއްޔާ އިދާރީ މުވައްޒަފުންނަށްވެސް އެނގެން ނުޖެހޭނެ މަޢުލޫމާތުތައް ނުލިބޭނެ ގޮތަށް ޤާނޫނުތައް ފާސްކޮށްގެން އެ ދައުލަތްތައް ހިންގަނީ. އެއީ، ދައުލަތްތައް ހިންގާ ގޮތަކީ.

އަޅުގަނޑުމެން މި ހިންގޭތޯ މަސައްކަތް މިކުރަނީ، ފަރިތަވާން މިއުޅެނީ ދައުލަތެއް ހިންގޭނެ، ޑިމޮކްރެޓިކް ދައުލަތެއް ހިންގޭނެ އުޞޫލަށް. އަނެއްހެން ބަސްގަދަ މީހާ، އެއްޗެހި ބުނަން ފަރިތަ މީހާ، ހަމައެކަނި އެއްޗެހި ބުނެގެން، އަނެކާގެ އަބުރު ކަތިލައިގެން އުޅޭ ޖަންގަލީގެ އުޞޫލަށް ހިނގާ ދައުލަތެއްގެ ގޮތް ކަނޑާލެވޭތޯ މި ސަރުކާރުން މަސައްކަތް ކުރައްވަނީ.

އެހެންވީމާ، އެ އުޞޫލުތައް އެދަނީ. އަޅުގަނޑުމެންނެއް، އިންފޮމޭޝަން ކޮމިޝަނަރަކީ ނުވަތަ ކޮމިޝަނަކީ، ވާކޮށްލާފައި އޮތް ތަނަކަށް ނުހަދާންވެގެން އެތަނުގައި ކުރީގައި އެ ހުންނެވި ކަހަލަ ކޮމިޝަނަރަކު ނުލެއްވީ. މި ދެންނެވިހެން ހަމައެކަނި ޤާނޫނާ އިދިކޮޅަށް ވޯޓުލީ މީހާ ގެނެސް، ކޮމިޝަނަރަކަށް ހެއްދެވީ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ދެން ފުރުޞަތު އަރުވާނަން، މާހަތު، ސަންގު ޓީ.ވީ.

މާހަތު ޙުސައިން ރަޝީދު - ސަންގު ޓީ.ވީ:

ޝުކުރިއްޔާ ރައީސް. އަޅުގަނޑު ހަމަ ސުވާލުކޮށްލަން ބޭނުންވަނީ، ތަކުރާރުކޮށް ސިޓީއާ ގުޅޭގޮތުން. ދެން އަޅުގަނޑުމެން މީގެކުރިންވެސް ފޮރިން މިނިސްޓަރ ހަމަ ޝާހިދުވެސް ބައިވެރިވެވަޑައިގެންނެވި ޕްރެސް ކޮންފަރެންސެއްގައި ސުވާލުކޮށްފައި ވާނެ. ޙަޤީޤަތުގައި ސިޓީއެއް ފޮނުވަންޖެހުނު ސަބަބަކީ ކޮބައިތޯ. ކޮންކަމަކާ ގުޅޭގޮތުންތޯ، އިނީޝިއޭޓް ނެގީ ކޮން ބަޔަކުތޯ، ރާއްޖެއިންތޯ، މޮރިޝަސްއިންތޯ. ހަމަގައިމުވެސް އަޅުގަނޑަށް ހީވާގޮތުންނަމަ، ސިޓީއެއް ދާކަމަށްވާނަމަ، ސިޓީ ދާނީ، ކޮންމެވެސް އެއް ސިފައެއްގައި މަޝްވަރާތަކެއް ކުރެވިގެން. އެއީ، ނުރަސްމީ ގޮތެއްގައިވިޔަސް، ނުވަތަ ރަސްމީ ސިފައެއްގައި ނަމަވެސް، ކޮންމެވެސްކަހަލަ މަޝްވަރާތަކެއް ކުރެވިގެން. އެހެންވީމާ، ކޮންކަހަލަ މަޝްވަރާތަކެއްގެ ސަބަބުންތޯ، މި ސިޓީ ފޮނުވަންޖެހުނީ. އެއީ، ފުރަތަމަ ސުވާލަކީ.

ދެން އަޅުގަނޑު ހަމަ އަޒާން އެ ކުރި ސުވާލު ތަކުރާރުކޮށްލާނަން. އެއީ، އިކުއި-ޑިސްޓެންސް އުޞޫލުން ދޫކުރާ ކަމަށްވާނަމަ، ރާއްޖެއަށް އެ ލިބެންޖެހޭ ވަރަށްވުރެ ކުޑަ ބައެއް ކަމަށް ދެކޭނީ، ހަމަ ބަންޑާރަ ނައިބުންވެސް. ކުރީގެ ބަންޑާރަ ނައިބުން އެބަހުރި ވަކިން ފާހަގަކުރައްވާފައި. އޭގެތެރޭގައި، ޢާޒިމާ ފާހަގަކުރެއްވި. ޑޮކްޓަރ މުނައްވަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފާހަގަކުރެވޭ. އެހެންކަމަށްވާނަމަ، މީގެ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތަކީ، އެކްރެޑިބަލް އުޞޫލުން ދޫކުރުން ކަމަށް ބައެއް ބޭފުޅުން ވަނީ ފާހަގަކުރައްވާފައި. އެހެންވީމާ، ރާއްޖެއިން އެގޮތަށް ވަކާލާތު ނުކުރެއްވި ސަބަބަކީ ކޮބައިތޯ. މީގެކުރީގައި ވަކިގޮތަކަށް ވަކާލާތު ކުރެވިފައި ހުރި ކަމަށްވީނަމަވެސް، ރާއްޖެއަށް އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތަކީ އެއީ ކަމަށްވާނަމަ، އެކަމާ ގުޅޭގޮތުން ވާހަކަ ނުދެކެވުނީ ކީއްވެގެންތޯ؟

ދެން މައުޟޫޢުން ބޭރު ސުވާލެއް. އެހެން ނަމަވެސް، ދެންމެ ފޮރިން މިނިސްޓަރވެސް ފާހަގަކުރައްވައިފި. ސަރުކާރުން ވަރަށް ހާމަކަންބޮޑު ގޮތެއްގައި މި މަޢުލޫމާތުތަކެއް ފޯރުކޮށްދެމުންދާ ވާހަކަ. އަޅުގަނޑަށް ހަމަ ފާހަގަކުރެވޭ، ބައެއް މަޢުލޫމާތުތަކެއް ހޯދުމަށްޓަކައި އައިކޮމްއަށް ހުށަހެޅުމާ އެކީގައި، އެ މަޢުލޫމާތުތަކެއް ނުދޭންވެގެން ބައެއްފަހަރު ކޯޓާ ހަމަޔަށްދާތަން އެބަ ފެނޭ. ނުވަތަ މިދިޔަ ހަފްތާގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފާހަގަކުރެވިގެންދާނެ. ފޮރިން މިނިސްޓްރީގެ އަޑުއެހުމުންވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހަމަ ފާހަގަކުރެވިގެންދިޔަ. އެއީ، ކޮން ގޮތަކުންތޯ ތިޔަ ވިދާޅުވަނީ، ސަރުކާރުން ހާމަކަންބޮޑު ގޮތެއްގައި، އެ މަޢުލޫމާތުކެއް ފޯރުކޮށްދޭ ކަމަށް. ގިނަފަހަރަށް އެ މަޢުލޫމާތުތައް ހޯދުމުގައި ވަރަށްބޮޑެތި ދަތިތަތަކާ ކުރިމަތިލާން އެބަޖެހޭ. މިނިސްޓްރީއަކުން ކަމަށްވީނަމަވެސް، އިދާރާއަކުން ކަމަށްވީނަމަވެސް ނުވަތަ އިތުރު އެހެން ތަނަކުން ކަމަށްވީނަމަވެސް. ޝުކުރިއްޔާ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފޮރިން އެފެއާޒް ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު:

އާދެ، މަޢުލޫމާތު ހޯދުމާ ބެހޭގޮތުން ދެއްކެވި ވާހަކައިގައި، ހަމަ ވަރަށް ސާފުކޮށް ކުރިންވެސް އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވީ. ޤާނޫނީ އިމުގެ ތެރެއިން އެކަން މި ހިނގަނީ. ޤާނޫނުގައި އެބަ ފުރުޞަތުދޭ، އިންފޮމޭޝަން ކޮމިޝަނަރު، މަޢުލޫމާތަށް އެދޭ ފަރާތުން މަޢުލޫމާތަށް އެދުނީމާ، އެ މިނިސްޓްރީއަކަށް ހުށަހަޅުއްވަން ނުވަތަ އިދާރާއަކަށް ހުށަހަޅުއްވަން. އެ މިނިސްޓްރީގެ އިންފޮމޭޝަން އޮފިސަރަށް އެބަ ފުރުޞަތު ލިބޭ، އެ މަޢުލޫމާތު ދިނުމުގައި ކަން ކުރަންވީގޮތް. އެ ދެވެން ނެތް ޙާލަތު، އެ ޤާނޫނުގައި ބުނާ އިމުގެ ތެރެއިން، ދެވެން ނެތް ޙާލަތެއް އަތުވެއްޖިއްޔާ، އެ ނުލިބޭނެ ކަމަށް ދެންނެވުން. އޭގެފަހުން އެޕީލް ކުރުން. އެޕީލް ކުރީމާ، އަނެއްކާ އެ އޯޕަން ހިޔަރިންގ ބޭއްވުން. އޯޕަން ހިޔަރިންގއަށްފަހު ދެން ޢަމަލުކުރެވޭނީ ހައިކޯޓުގެ ނިންމުމަށް ކަމަށް. މި ހުރިހާ ކަންތައްތަކެއް އެބަހުރި.

އެހެންވީމާ، މި ދަންނަވާ ވާހަކައަކީ، ހަމަގައިމުވެސް ފޮރިން މިނިސްޓްރީއަށް ބަލައިފިއްޔާ، ފޮރިން މިނިސްޓްރީން ގާތްގަނޑަކަށް ހަފްތާއަކު ދެފަހަރު ކަހަލަ ގޮތަކަށް އަޅުގަނޑުމެން މަޢުލޫމާތު ދެމުން އެބަ ގެންދަން. ދެވެންހުރި ހުރިހާ މަޢުލޫމާތެއް އެބަދެން. މި އެކަނި ކަންނޭނގެ މިހާރު މި ދޫނުކުރެވިގެން މިއުޅޭ މަޢުލޫމާތަކީ އިނގޭތޯ.

އެހެންވީމާ، މަޢުލޫމާތު ހޯއްދަވަން އެދިވަޑައިގަންނަވާ މީޑިއާގެ މެންބަރުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، ކިހާވަރަކަށްކަން ފޮރިން މިނިސްޓްރީން މަޢުލޫމާތުތައް ދޫކުރަމުން ގެންދަނީ. އެހެން މިނިސްޓްރީތަކުން ދޫކުރައްވާވަރު އެބޭފުޅުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނީ. އެހެން ނަމަވެސް، އެ އިދާރީ، ޤާނޫނީ އޮނިގަނޑުގެ ތެރެއިން ނޫންތޯ އެކަން ހިނގާނީ. އެހެންވީމާ، އެގޮތަށް ދާނީ. އެހެންނޫނީ ޤާނޫނު އުވާލައްވާ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ޤާނޫނު އުވާލައްވާފައި ދެން ހިތުހުރިގޮތަކަށޭ ކަންތައް ކުރާނީ. އަނެއްހެން އުޞޫލުތަކެއްގެ ތެރެއިން ދައުލަތެއް ހިންގުން، ޤާނޫނީ އިމުގެ ތެރެއިން ދައުލަތެއް ހިންގުން. އެއަށް މިގެންދަނީ. 

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ސިޓީއާ ބެހޭގޮތުން އަޅުގަނޑަށް ހަމަ ތަކުރާރުކޮށް އެބަ އާދޭ. އެކަން ކުރިގޮތް އަޅުގަނޑު ވަރަށް ސާފުކޮށް ދަންނަވައިފިން. އަޅުގަނޑުމެން ފުރަތަމަ އެއާ އިދިކޮޅަށް ވޯޓުލާންޖެހުނު ސަބަބާއި، އެގޮތް ބަދަލުކުރަން ނިންމި ސަބަބު، އަޅުގަނޑު ދެތިންފަހަރަކު މިހާރު ހާމަކޮށްފިން. އެ ސަބަބު އަޅުގަނޑު ހާމަކޮށްދިނީ. އެއީ، އަޅުގަނޑާއި އަޅުގަނޑުމެން، މިނިސްޓަރ ޝާހިދުވެސް އިންނެވި. އަޅުގަނޑުމެން ބައްދަލުވި ބައްދަލުވުމެއްގައި ދެކެވުނު ވާހަކައެއް. ކީއްވެގެންހޭ އޭރު އަޅުގަނޑުމެން އެއާ އިދިކޮޅަށް ވޯޓުދިނީ ޕްރައިމް މިނިސްޓަރު އެއްސެވި. އަޅުގަނޑު ބުނިން އޭރު، ދެން އަޅުގަނޑު ކުރިން މި ދެންނެވި ގޮތަށް، އޭރު އިޓްލޮސްގައި އަޅުގަނޑުމެން އެއާ އިދިކޮޅަށް މޮރިޝަސްއަށް އެކަން ނުކުރެވޭނެ ކަމަށް، އެ ކްލެއިމް ނުކުރެވޭނެ ކަމަށް އޮންނާނެއޭ އަޅުގަނޑުމެން ލާފައި. އެހެންވީމާ، އެއަށް އިޙްތިޖާޖު ކުރުމުގެ ގޮތުންނޭ، ޔޫ.އެން. ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގައި އެ ދުވަހު ވޯޓުދިނީ. އެއްވެސް ހާލެއްގައި އެއީ، އިނގިރޭސީންގެ ތަނެއް ކަމަށް ދެއްކުމުގެ ގޮތުންނެއް ނޫނޭ. އެހެން ނަމަވެސް، މިހާރު އޮތީ އެކަން ބަދަލުވެފައޭ. އެއީ، އިޓްލޮސްއިން ނިންމައިފިއޭ، މޮރިޝަސްއަށް ކްލެއިމް ކުރެވޭނެ ކަމަށް. މޮރިޝަސްއިން ލާފައި އޮތް މައްސަލަ ބަލަމުންދާކަން. އެހެންވީމާ، މިހާރު ދެން އެ މައްސަލަ ޔޫ.އެން. ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީއަށް އަތުވެއްޖިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވޯޓުލެވޭނެއޭ އެގޮތަށް. އެއަކު ނެތޭ ހުރަހެއް މިހާރު. އެއީ، އެ ސަބަބަކީ.

ދެން އިކުއި-ޑިސްޓެންސްގެ ވާހަކަވެސް އަޅުގަނޑު ހިތުން އެއަށް، ދެންމެ މީގެކުރިން ޖަވާބު ދެވިއްޖެ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފޮރިން އެފެއާޒް ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު:

އާދެ، ދެންމެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ ވިދާޅުވި ވާހަކަފުޅުގެ އިތުރުން އަޅުގަނޑު ދަންނަވާލާނަން. އ.ދ.ގައި ވޯޓުލާއިރު، އެ ފިތާ ކުލައާއި އަޞްލު ވޯޓާ ތަފާތުވެދާނެ އިނގޭތޯ. އަޅުގަނޑުމެން ވޯޓު މިލީ ރަތް ނުފެންނަ ކަމަށް. 2019 ގައި. އެކަމަކު ވޯޓުލާފައި އަޅުގަނޑުމެން މިދެނީ އެކްސްޕްލެނޭޝަނަލް ވޯޓެއް. އެ ޢާންމު މަޢުލޫމާތުގެ ގޮތުގައި ހުންނާނެ ފެންނަން. ބައްލަވައިލައްވާފައި މިހާރު ތިޔަބޭފުޅުން އޮންނާނީ. ތިޔަބޭފުޅުންވެސް އެއަށް ފަރިތަވާނެ. އޭގައި އަޅުގަނޑުމެން ބުނެފައި އޮންނާނެ. މި ވޯޓުލީކީ މި ޤަރާރާ ދެކޮޅުހަދާތީކީ ނޫނޭ. އެހެންވީމާ، ޤަރާރަށް އަޅުގަނޑުމެން ތާއީދުކުރަމޭ. އެކަމަކު މި ވޯޓު މިލީ އަޅުގަނޑުމެންނާ މޮރިޝަސްއާ އޮތް އެހެން ޚިޔާލުތަފާތުވުމެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޕޮޒިޝަން ދައްކާށޭ. އެހެން ނަމަވެސް، އިޓްލޮސްއިން އެ މައްސަލައިގައި ވަކިގޮތެއް ނިންމާފައި، މުޅި އެފްރިކާ އެއްއަތަށް އަރާފައި، އަދި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިތުރަށް އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން މޮރިޝަސްއާ އެކީ ވާހަކަ ދައްކަން ނިންމާފައި އޮތްކަން އެނގުމާއެކު، އިތުރަކަށް އަޅުގަނޑުމެން މީގައި އިދިކޮޅުހެދުމުގެ ފުރުޞަތެއް ކޮންމެހެން އޮންނާކަށް ނުޖެހޭތާ. އަޅުގަނޑުމެންނަކީ އެންމެ ކުރިންވެސް މި ޤަރާރުގައި އޮތް އެއްޗަކާ ދެކޮޅުހަދައިގެން ވޯޓުލާ ބައެއް ނޫން. އެހެންކަން އެބަ އެނގޭ، މި ދަންނަވާ އެކްސްޕްލެނޭޝަނަލް ވޯޓުން. އަޅުގަނޑުމެން އެބަ ފަރިތަވާންޖެހޭ، އ.ދ.ގައި އެ ވޯޓުލާއިރު، ރަތްކުލަ ނޫނެކޭ ބުނެފައި، އެބަ ފްލޯރ ނަގާފައި ބުނޭ، ނޫނެކޭ ނޫނޭ މި ބުނީކީ. އެއީ، އ.ދ. ހިނގާގޮތް. ދެން ބައެއް ބޭފުޅުން ވިދާޅުވާނެ ވަރަށް ހެއްވާކޮށްނޭ. އެ ހެއްވަޔަސް، ހެއްވާނޫނަސް، އެއީ އެތަން ހިނގާގޮތް. ފެހި ކުލައިގެ ވޯޓެއްލާފައި، އާނއެކޭ ބުނެފައި އެބަ ބުނޭ، އާނއެކޭ މިބުނީ މިއަކަށް ނޫނޭ އިނގޭތޯ. އެހެންވީމާ، ރާއްޖޭގެ ޕޮޒިޝަން ބަދަލުވީކީވެސް ނޫން. ރާއްޖެއިން އެއްވެސް ކަމެއްގައި ގެންގުޅުނު އުޞޫލުތައް ބަދަލުކުރީކީވެސް ނޫން.

ތިޔަބޭފުޅުން ހަނދުމަފުޅު ހުންނާނެ، ކުރީ ރޭވެސް އަޅުގަނޑު ދަންނަވާލިން، ތިޔަބޭފުޅުންނާ ބައްދަލުކުރިއިރު، މި ޤަރާރަށް ދެކޮޅުހަދާފައި އޮތީ އިނގިރޭސިވިލާތާއި، އެމެރިކާއާއި، އޮސްޓްރޭލިޔާއާއި، ހަންގެރީއާއި، އިޒްރޭލާއި، ރާއްޖެއާ އިނގޭތޯ. ދެން އެމެރިކާ މީހުންނާއި އިނގިރޭސީންނާއި މޮރިޝަސްއާ ވާހަކަ ދައްކަން ފަށާ ހިސާބުން އަޅުގަނޑުމެން އެ މައްސަލައިގައި އެތަނުގެ ސިޔާދަތީ މައްސަލައިގެ ތެރޭގައި ދެކޮޅުހަދައިގެން ތިބޭކަށް ނުޖެހޭ. އަޅުގަނޑުމެންނަކީ އެއްއިރެއްގައިވެސް އެއަށް ދެކޮޅުހެދި ބައެއް ނޫން. އަޅުގަނޑުމެންނަކީ ރާއްޖެ މިނިވަންވީއްސުރެ، 1965ން ފެށިގެން އ.ދ.ގެ ޑީކޮލޮނައިޒޭޝަނާ އެއްކޮޅަށް، ކޮލޮނައިޒޭޝަނާ އިދިކޮޅަށް ވަކާލާތު ކުރަމުން އައި އެންމެ ވަރުގަދަ އެއް ޤައުމު.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ޒަމާންވީ ޕޮޒިޝަން ހިފަހައްޓާފައި އެއޮތީ. އަދި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ސިޓީފުޅުގައި ވިދާޅުވެފައި އޮތީވެސް އެ ވާހަކަ. ރާއްޖެ އަބަދުމެ ގެންގުޅެމުން އަންނަ ކޮލޮނައިޒޭޝަނާ އިދިކޮޅު ސިޔާސަތުގެ ދަށުން ތިމަންނާމެން މިގޮތަށޭ ދެން ވޯޓުދޭނީ. ހަނދުމަފުޅު ހުންނާނެ، 3 ނޮވެންބަރު 2022 ގައި އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި ފޮރިން ސެކްރެޓަރީ ތެދުވެވަޑައިގެން ވިދާޅުވި. ތިމަންނާމެން މިހާރު މޮރިޝަސްއާ ވާހަކަ ދައްކަމުންނޭ މިގެންދަނީ، ޞުލްޙަވެރި ޙައްލެއް، ޗާގޯސްއާ ބެހޭގޮތުން ހޯދަން. އެމީހުންނެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކާ ވާހަކައެއް ނުދައްކައޭ. އެއީ ކީއްވެގެންތޯ؟ އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަ ނުދައްކަނީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ދައުލަތުން ނެތޭ އެއްވެސްއިރެއްގައި ޗާގޯސްއަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތަނެކޭ ބުނެ، އެއްވެސް ތަނެއްގައި އަޑުއުފުލާފައެއް. މިހާރު ތިޔަ ވާހަކަފުޅު ދައްކަވާ ވެރިން، ރާއްޖޭގެ ރައީސްކަން ކުރެއްވި ބޭފުޅުން ކަމުގައިވިޔަސްވެސް، ބަންޑާރަ ނައިބުކަން ކުރެއްވި ބޭފުޅުން ކަމުގައިވިޔަސް، އެ ހުރިހާ ބޭފުޅުންނަށްވެސް އެ ފުރުޞަތު ލިބިވަޑައިގަތޭ. ދިވެހިންގެ ޙައްޤުގައި ނުކުމެވަޑައިގެން، މޭގައި މިހެން ހަމަ އަތްޖައްސަވާފައި ވިދާޅުވާން، މިއީ ތިމަންނާމެންގެ ތަނެކޭ. ނުކުރައްވައޭ އެކަމެއް އޭރަކު. މިއަދު ކީއްވެގެންތޯ. ކުއްލިއަކަށްތޯ ޗާގޯސް މި އުފަންވީ. ކުއްލިއަކަށްތޯ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ދިވެހި ލޭ މި ހިނގައިގަތީ. އެ މަގާމުތަކުގައި ތިއްބެވިއިރު، ދިވެހި ލޭ ހިނގަންވީ ނޫންތޯ. ނުކުރައްވައޭ އެކަމެއް. ހަމަ ކުރައްވާފައި އޮތްހާވެސް ކަމަކީ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ އުޞޫލުތަކަށް ބޯލެނބުމާއި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤާނޫނަށް ބޯލަނބަމޭ ވިދާޅުވެ، ހަމަ މިހާރުވެސް ކަންކުރާގޮތަށް ކުރެއްވުން. އެނޫން ގޮތަކަށް ނުކުރައްވާ.

ޝަފްރާޒް އަޙްމަދު - ވޮއިސް:

السَّلَامُ عَلَيْكُمْ.

ގިނަ މިނިސްޓަރުންތަކެއްވެސް ތިއްބެވުމާއެކު، ތަފާތު ދެ ސުވާލެއް ކޮށްލާނަން. އެއްކަމަކަށް، ބޯހިޔާވަހިކަމާ ގުޅޭގޮތުން. މަނިކުފާނުގެ ވެރިކަމުގެ މި ދައުރުގައި މި އަޅާ ފްލެޓުތައް، ކޮންއިރަކުތޯ ލިސްޓުތައް ހާމަކުރާނީ؟ ދެން ފަހި ދިރިއުޅުމަށް މި އަޅާ ފްލެޓުތައް، 13 ޓަވަރު، އޮގަސްޓު މަހާ ހަމަޔަށް ނިމޭނެތޯ؟

ދެން އަނެއް ސުވާލެއްގެ ގޮތުން، ތިމާވެށީގެ ގޮތުން މިހާރު ވަރަށްފަހުން ޕްލާސްޓިކް ޓެކްސްއެއް މި ނަގަން ފެށީ. ޓެކްސް ނެގުމާ ބެހޭގޮތުން ބޮޑަށް، މިނިސްޓަރ ޝައުނާއަށް. ރޯމަސް މި އަޅާ ކޮތަޅަށް ޓެކްސް ނުނެގޭ. ކުކުޅު ކޮށާފައި މި އަޅާ ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅުން އެބަ ޓެކްސް ނެގޭ. މި ކިހިނެއްތޯ މި އުޞޫލުތައް ހަދާފައި މިހިރީ. ބޮޑަށް ސަރުކާރުން މިހާރު މި ފެންނަނީ ޕްލާސްޓިކް ވިއްކުމާ ދިމާއަށް މިޞްރާބު ޖަހާފައި އޮތްތަން. ކިހިނެއްތޯ ޕްލާސްޓިކް ހުއްޓުވުމަށް، ކިހިނެއްތޯ މިއިން ބާރު ލިބެނީ އިނގޭތޯ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ބޯހިޔާވަހިކަމާ ގުޅިގެން އަޅުގަނޑުމެން ކުރިއަށް މިގެންދާ މަޝްރޫޢުގެ ލިސްޓުތައް ހާމަކުރުން، އަޅުގަނޑު ހިތުން ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި އަޅުގަނޑު ވާނެ، ޖޫންގެ ނިޔަލަށް ހާމަކުރާނެ ވާހަކަ ބުނެފައި. އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ކުރަމުން މިގެންދަނީ ޖޫން މަހުގައި އެ ހާމަކުރުމަށް. އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، އެކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވޭނެ. މިހާރު ގޯތި ދިނުމާ ބެހޭގޮތުން ފޯމުތައް ބަލައި، ޝަރުޠު ހަމަވާ މީހުންނާއި ނުވާ މީހުންނާ ނިމުމަކާ ހިސާބުގައި ގާތްގަނޑަކަށް އެއުޅެނީ. އެއަށްފަހުގައި ދެން އަދިވެސް އިތުރަށް އަޅުގަނޑުމެން ބަލާނަން، އޭގައި ހަމަ އެންމެ ރަނގަޅަށް، އެ ބޭނުންވާ ފަރާތަށް އެ ދިނުމަށްޓަކައި ކުރެވެންހުރި ކަންތައްތައް ކުރާނަން.

ޝަފްރާޒް އަޙްމަދު - ވޮއިސް:

ޙާލަތު ބެލުމަށް މިހާރު ޒިޔާރަތް ކުރުމަށް ހަމަޖެހިފައިވޭތޯއޭ. ފޯމުގައި ހުރި މަޢުލޫމާތުގެ މައްޗަށްތޯ މިފަހަރު ދެއްވާނީ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އޭގެ މުހިންމު މަސައްކަތްތަކެއް ކުރައްވާ ބޭފުޅެއް އެބަ އިންނެވި. އަޅުގަނޑު ފުރުޞަތު އަރުވާނަން އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓަރަށް. އޭރަށް ޓަވަރުތައް ނިމޭނެ ތާރީޚަކާ އެއްޗެހިވެސް ވިދާޅުވެދެއްވާނެ ކޮންމެވެސްވަރަކަށް. އަޅުގަނޑުމެން އުންމީދު މި ކުރަނީ، މި ދައުރު ނިމުމުގެ ކުރިން، ނޮވެންބަރު މަހުގެ ތެރޭގައި، މި ދައުރު ނިމޭނެ. އޭގެކުރިން ފްލެޓުތަކަށް މީހުންނަށް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ވަދެވޭނެ.

މިނިސްޓަރ އޮފް އިކޮނޮމިކް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ފައްޔާޒް އިސްމާޢީލް:

ޝުކުރިއްޔާ ރައީސް.

އާދެ، އަޅުގަނޑުމެން މި ބަލަނީ އޮގަސްޓު ހިސާބަށް ޓަވަރުތަކުގެ ސްޓްރަކްޗަރ ނިމޭނެ. އަދި އެއިން 8 ޓަވަރަށް މީހުންނަށް ވަދެވޭވަރު ކުރުމަށް އިނގޭތޯ. ދެން ގޯތީގެ ކަންތަކުގައި، ގޯތީގެ ކަންކަން ބެލުމަށް އުފެދިފައިވާ ކޮމިޓީން އެ ނިންމާނީ، އިތުރަށް ބަލަންޖެހޭ ކަމެއް އޮތިއްޔާ ބެލުމާ، އެ ހުރިހާ ކަމެއް ކުރިއަށްދާނީ އިނގޭތޯ.

ދެން އަޅުގަނޑަށް ފުރުޞަތު ލިބުނީމާ ރައީސް، މި ދެކެވުނު ވާހަކަތަކާ ބެހޭގޮތުން ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް އަޅުގަނޑުވެސް ދަންނަވާލަން ޤަޞްދުކުރަން.

ފުރަތަމަ ކަމަކަށް، އަޅުގަނޑަށް ހީވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ސާފުވާން އެބަޖެހޭހެން. މިދިޔަ އަހަރުގެ ބަޖެޓް ދުވަސްވަރުގައި، ކުރިއަކުންނެއް ޗާގޯސްއަކީ، ފޯޅަވައްސަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަނެއް ގޮތަކަށް ދުވަހަކުވެސް ވާހަކަ ދެކެވިފައެއް ނެތް. އެއްވެސް މީހަކު، ސިޔާސީ މީހެއްވިޔަސް، ޢާންމު ރައްޔިތަކުވެސް. އެކަން އެބަ ސާފުވޭ. ކުރީގެ ހުރިހާ ރައީސުންގެ ނިންމުންތަކާއި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޖުތަމަޢުގައި ޢަމަލު ކުރައްވާފައި ހުރި ގޮތުން، ދިވެހިރާއްޖެއަކުން އެއްވެސްއިރެއްގައި ޗާގޯސްއަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަނެއް ކަމަށް ނުދެކޭކަން އެބަ ހާމަވޭ.

އެގޮތުން، 2019 ވަނަ އަހަރު، ޗާގޯސް، މޮރިޝަސްއާ އިދިކޮޅަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރުކާރުން ޔޫ.އެން.ގައި ވޯޓުލީމާ، ޕީ.ޕީ.އެމް. އިން ނެރުނު ބަޔާނުގައިވެސް، އެބަ އެނގޭ، ޕީ.ޕީ.އެމް.ގެ ފަރާތުންވެސް ޗާގޯސްއަކީ މޮރިޝަސްގެ ތަނެއް ކަމަށް ގަބޫލުކުރާ ކަމަށް. އެއްވެސް ޙާލަތެއްގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަނެއް ގޮތަށް ނުދެކޭކަން. އެހެންވީމާ، އެއީ ފުރަތަމަ ކަމަކަށް، ވަރަށް ސާފުވާންޖެހޭ ކަމެއް.

ދެން މިދިޔަ އަހަރު ބަޖެޓް މަރުޙަލާގެ ތެރޭގައި، ޗާގޯސްއަކީ ކުއްލިއަކަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަނެއްގޮތަށް، އަޅުގަނޑު އޭރު ހިތަށްއެރި، ބަޖެޓް ހަދަމުންދިޔައިރު، ފެނާއި ނަރުދަމާ ޗާގޯސްގައި އެޅުމުގެ ބައެއް މަޖިލިސްތެރެއިން ނާންނާނެބާވައޭ. އެކަން ކުރަންޖެހޭނެތާ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ތަނެއްގައި ވެއްޖިއްޔާމު. އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުރިހާ ރައްޔިތުން އުޅޭ ތަނެއްގައި. ދެން އަނެއްކާ އެތާނގެ ރައްޔިތުން މުސްލިމް ކުރަންވެސް އަޅުގަނޑުމެން ކުރިއަށް ގެންދަންޖެހޭނެ ކަމަށް އޭރު އަޅުގަނޑު ހިތަށްއެރި. އެކަމަކު އެކަމެއް ދެން ކުރައްވާ ވާހަކައެއް ނުދައްކަވާ.

ދެން އޮތީ، އީ.އީ.ޒެޑްގެ ވާހަކަ. އެއްވެސްއިރެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް 200 މޭލު ކަނޑައެޅިފައެއް ނެތޭ އިނގޭތޯ. ވަރަށް ބޮޑަށް ހަމަ ހުރިހާ ބޭފުޅުން ތިޔަ އޮޅުވައިލައްވަނީ. އީ.އީ.ޒެޑް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކަނޑައެޅިފައި އޮތީ އުތުރުގައި. އެހެންވީމާ، ދެކުނުގައި 24 މޭލާ ހިސާބަށް، މިއަދާ ހިސާބަށް ކޮންމެ ޤައުމަކުން އައިސް އެތާނގައި ދާވެސް އެޅޭ. ދާއަޅަމުން ދަނީވެސް. އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވޭނެ ހަމަ އެއްވެސް ކަމެއް ނެތް. އެކަމަކު މިއަދުން ފެށިގެން އެ ދާއެޅުން، 25 މޭލުންނާ ހިސާބުން ދެނެއް ދަލެއްނޭޅޭނެ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުއްދަ ލިބިގެން ނޫނީވިއްޔާ އިނގޭތޯ.

އެހެންވީމާ، އަލަށް އަދި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބާރު ލިބިގެން މިދިޔައީ. އަޅުގަނޑުމެންގެ އީ.އީ.ޒެޑް ކަނޑައެޅިގެން، އެ އީ.އީ.ޒެޑްގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުއްދަނެތި، އިޤްތިޞާދީ ކަންތައްތަކެއް، މަސްބޭނުން ކަމަށްވިޔަސް، ދާއެޅުން ކަމަށްވިޔަސް، އެހެން ކަމެއްވެސް ކުރެވޭނީ. އެހެންވީމާ، މޮރިޝަސްއާ ހިސާބުން، ނޫނީ ޗާގޯސްއާ ހިސާބުން އަދި ދާއަޅާ ވާހަކައިގެ ކުރިއަށް، މިއޮއްހާ ދުވަހު މިދަނީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ 24 މޭލު ބޭރުންވެސް ދާއެޅުން ހުއްދަ ކަމެކޭ އެއީ. އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް މަނާކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫން އެއީކީ. އެހެންވީމާ، އެ ވާހަކައަށްވެސް ކުޑަކޮށް ވާނެ ތިޔަބޭފުޅުން ބައްލަވައިލައްވަން.

ދެން މިއާ އެއްކޮށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެ ބާރު ލިބިގެން އެދިޔައީ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް 200 މޭލޭ މި ދަންނަވާއިރުގައި، އަޅުގަނޑުމެން ދެން ކޮންމެފަހަރަކު އެ ވާހަކަ ހާމަނުކުރިޔަކަސް، އެއީ، އެ އިކުއި-ޑިސްޓެންސުން އެ ކެނޑުނު ތަންކޮޅު ކަނޑާލާފައި، 200 މޭލު ފަސޭހައަކަށް މި ކިޔަނީ. އެ ތަންކޮޅުން ގެއްލޭ ތަންކޮޅެއް އޮންނާނެ. އަބަދުވެސް އެބަ ވަރަށް ސާފުވޭ، މޮރިޝަސްއާ އަޅުގަނޑުމެންނާ ދޭތެރޭގައި 400 މޭލެއް ނެތްކަން. އެހެން ކަމަށްވަންޏާ، ކޮންމެވެސް ހިސާބަކުން ބަހަން އެބަޖެހޭ. ދެން މިތާ އެކިފަހަރު ވާހަކަ ދެކެވިއްޖެ، އިކުއި-ޑިސްޓެންސްގެ ވާހަކަ. ސަންގު ޓީ.ވީ. މާހު ވިދާޅުވިކަންނޭނގެ، ކީއްވެހޭ އިކުއި-ޑިސްޓެންސަށް ވަކާލާތު ނުކުރީ. އިކުއި-ޑިސްޓެންސަށް ވަކާލާތު ކުރިނަމަ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބޭނީ ކުޑަކޮށް. އަޅުގަނޑުމެން ވަކާލާތު ކުރީ އިކުއި-ޑިސްޓެންސަކަށް ނޫން. އަޅުގަނޑުމެން ބުނީ، އެއްވަރަށްވުރެ އިތުރަށް ލިބެންޖެހެއޭ. މިއަދު ލޯޔަރުންގެ ވާހަކައިން ވަރަށް ބޮޑަށް ސާފުވެގެންދިޔަ، ހިސްޓޯރިކަލް ފެކްޓްސްއާ ބެހޭގޮތުންވެސް ވާހަކަ ދެއްކިކަން. އަދި އެތަނުން އެއް ބޭފުޅަކު ވަރަށް ސާފުކޮށް ވިދާޅުވި. ޔަޤީންކަމާއެކީ ކާމިޔާބުވާން އޮތީ، އެ ބްލޭންހެއިމް ރީފް، އެ އިޝޫގެ ވާހަކަ ދައްކައިގެންނޭ. ހިސްޓޯރިކަލް ވާހަކަ ދައްކައިގެންނެއް މިހާހިސާބަކަށް ނެތޭ އަޞްލުގައި، އެއްވެސް ކޭސްއެއްގައި ކާމިޔާބުވެފައެއް. ދެން ކޮންމެ ވާހަކައެއް ދެއްކި ކަމުގައިވީނަމަވެސް، ނަތީޖާ މިއޮތީ އެއްގޮތަކަށް އައިސް އިނގޭތޯ.

ދެން އިތުރު ކަމަކަށް އަޅުގަނޑު ފާހަގަކޮށްލަނީ، އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ މިއަދު ކެބިނެޓުގެ ނިންމުމާ އެއްގޮތަށް، އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ލިބުނު 200 މޭލު، ނޫނީ އެއިން އެތަންކޮޅު ކަނޑާލާފައި، އެތަނުގައި އިޤްތޞާދީ ގޮތުން ކުރެވެންހުރީ ކޮންކޮން ކަމެއްތޯ އަޅުގަނޑުމެން ބަލާނަން. އެތާނގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެތަނުގެ އަޑީގައި މަޢުދަން ހުރީވިއްޔާ އެކަމެއްވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބެލޭނެ. އަދި ކިރިޔާ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތަށް މި ލިބުނީ އެތަނުގައި އިޤްތިޞާދީ މަސައްކަތެއް ކުރަން. 12 މޭލުން ބޭރުން އަދި ކިރިޔާ މި ލިބުނީ. އަނެއްކާވެސް ހަމަ ވަރަށް ސާފުކޮށް ތިޔަބޭފުޅުން ވިސްނަވާ. ލިބިފައި އޮތް ތަނަކުން އެއްޗެއް ގެއްލުނީކީ ނޫން. އާދެ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަލަށް އެއްޗެއް ލިބިގެން މިއުޅެނީ. ވަރަށް ބޮޑަށް އޮޅުވާލައިގެން ދައްކާ ވާހަކައެއް. އެހެންވީމާ، އެކަން ސާފުކޮށްލަދިނީ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

މިނިސްޓަރ ޝައުނާ އެއްޗެއް ވިދާޅުވެދެއްވުން.

މިނިސްޓަރ އޮފް އެންވަޔަރަންމަންޓް، ކްލައިމެޓް ޗޭންޖް އެންޑް ޓެކްނޯލޮޖީ އާމިނަތު ޝައުނާ:

އަޅުގަނޑުމެން ޕްލާސްޓިކް ފޭސްއައުޓް ޕްލޭނެއް އެކުލަވައިލީ، އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، މީގެ ދެ އަހަރު ކުރިން. ފާއިތުވި ދެ އަހަރުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށްގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެވިއްޖެ. އަދި އެ އެކުލަވައިލި ޕްލޭންގައި ހުރި 13 އައިޓަމެއްގެ ތެރެއިން 12 އައިޓަމް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރާއްޖޭގައި އެތެރެކުރުމާއި، އުފެއްދުމާއި އަދި ބޭނުންކުރުންވެސް އެކީ ފޭސްއައުޓް ކުރެވިއްޖެ. މި ހުރިހާ ކަމެއް ކުރިއިރުގައި، ޢާންމު ރައްޔިތުންނަކަށް ބޮޑު ތަކުލީފަކަށް ވެގެނެއްނުދިޔަ. ސަރުކާރުގެ ވިސްނުމަކީ، ދެން އޮތް މަރުޙަލާވެސް، އަޅުގަނޑުމެން މަސައްކަތްކުރާއިރުގައި، ނުއުފުލޭވަރުގެ ތަކުލީފަކަށް މިކަން ވެގެން ނުދިޔުން.

އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ބޭނުންކުރާ ހުރިހާ އެއްޗެއް އިމްޕޯޓް ކުރާ ޤައުމެއް. އަދި މިކަން ކުރާއިރުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެބަ އެނގޭ، ހަމައެކަނި މާލެ، ވިލިމާލެ އަދި ހުޅުމާލެ ސަރަޙައްދުން މި އުފެދޭ ކުންޏަށް އަޅުގަނޑުމެން ބަލާއިރުގައި، ގާތްގަނޑަކަށް ދުވާލަކު 800 ޓަނުގެ ކުނި އެބަ އުފެއްދޭ، މި ދެންނެވި ތިން ރަށުން ހަމައެކަނި އިނގޭތޯ. މި ކުނީގެ 12 ޕަސެންޓަކީ ޕްލާސްޓިކް ކުނި. އެންމެ ރެޔަކުންނެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް މިކަމެއް ޙައްލެއް ނުވާނެ.

އެހެންވީމާ، ތިޔަ ވިދާޅުވި ކަންކަމުގައި، އަޅުގަނޑުމެންނަށްވެސް އެނގޭ، އަޅުގަނޑުމެން މި އެކުލަވައިލި ސިޔާސަތުތަކުގެ ތެރޭގައި، ބައެއް ކަންކަމުގައި އިސްތިސްނާވާ ޙާލަތްތަކެއް އެބަހުރި. އެގޮތުން، ތިޔަ ފާހަގަކުރެއްވި އެއްކަމަކީ، ރޯމަސް ބޭނުންކުރުން. އަދި އޭގެއިތުރަށްވެސް، އަޅުގަނޑުމެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ބިލް ހުށަހެޅިއިރުގައި، ހަނޑޫ، ހަކުރު، ފުށް ގަންނައިރުގައިވެސް، މި ބޭނުންކުރާ ކޮތަޅު، އިސްތިސްނާވާ ޙާލަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމަނަން. ހިމަނަން ޖެހުނު އެއް ސަބަބަކީ، މި ދެންނެވިހެން ޢާންމު ރައްޔިތުންނަށް ނުއުފުލޭވަރުގެ ތަކުލީފަކަށް މިކަން ވެގެން ދިޔައިމާ، ޢާންމު ރައްޔިތުންގެ ތެރޭގައި ވަރަށް ބައިވަރު މައްސަލަތަކެއް ދިރިއުޅުމުގައި ޖެހޭނެ. އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވަނީ، މި ދެންނެވި 13 އައިޓަމެއްގެ ތެރެއިން 12 އައިޓަމް އަޅުގަނޑުމެން ފޭސްއައުޓް ކުރިގޮތަށް، ކޮތަޅު ބޭނުންކުރުންވެސް ފޭސްއައުޓް ކުރަން. ނުއުފުލޭވަރުގެ ތަކުލީފަކަށް މިކަން ހަދައިގެން މިކަން ކުރާކަށެއް ނޫން ބޭނުންވަނީކީއެއް.

އަޅުގަނޑުގެ އުންމީދަކީ، މިފަދަ ސިޔާސަތަކާ އެކީގައި، ކޮންމެވެސްވަރެއްގެ ތަކުލީފެއް އަޅުގަނޑުމެން އުފުލަންޖެހުނު ކަމުގައިވީނަމަވެސް، މީހުންގެ ބިހޭވިއަރއަށް ޗޭންޖް ގެނެސްގެން، ޢާންމު ރައްޔިތުންގެ އެއްބާރުލުމާ އެކީގައި މިކަން ކުރަން. އެހެންކަމުން، އަޅުގަނޑުގެ އުންމީދަކީ މިހާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް މި ހުށަހަޅާފައި އޮތް އިޞްލާޙާ އެކީގައި، މި ދެންނެވި އުޞޫލަށް މިކަން ބަދަލުވެގެން އައުން. ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އާދެ، ނިންމާލަންވީ އިނގޭތޯ. ކުރުކޮށްލަންވީ އިނގޭތޯ. އަދި އެބައުޅޭ ބައެއް ބޭފުޅުން، އަޅުގަނޑަށް ފުރުޞަތު ނޭރުވޭ.

މިނިސްޓަރ އޮފް އެންވަޔަރަންމަންޓް، ކްލައިމެޓް ޗޭންޖް އެންޑް ޓެކްނޯލޮޖީ އާމިނަތު ޝައުނާ:

އާދެ، ޝުކުރިއްޔާ. އަޅުގަނޑުމެން ރާއްޖޭގެ 70 ރަށެއްގައި ސިންގަލް ޔޫސްޑް ޕްލާސްޓިކް ފޭސްއައުޓް ޕްލޭނާ ބެހޭގޮތުން ވާނީ އެވެއަރނަސް ޕްރޮގްރާމް ހިންގާފައި. އަދި އޭގެއިތުރުން، މާލެ ސަރަޙައްދުގައި، ފާއިތުވި ދެ މަސްދުވަހު މީރާއާއި، ވެމްކޯއާއި، މިނިސްޓްރީ އޮފް އެންވަޔަރަންމަންޓާ ގުޅިގެން، މާލެ، ހުޅުމާލެ އަދި މި ސަރަޙައްދުގައިވެސް ވަނީ އެކިއެކި ޕްރޮގްރާމްތައް ހިންގިފައި.

ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ދެން ފުރުޞަތު އަރުވާނަން، ރަސް އޮންލައިން، މާޝާ.

އާމިނަތު މާޝާ މިދުޙަތު - ރަސް އޮންލައިން:

ޝުކުރިއްޔާ. އަޅުގަނޑު ސުވާލު ވަރަށް ކުރުކޮށްލާނަން.

ޗާގޯސްގެ މައްސަލައިގައި ރާއްޖެއަށް ފައިދާހުރި ގޮތަކަށް ނިންމުމުގައި، މީގެކުރީގެ ސަރުކާރުތަކަށް ލިބިފައި ހުރި ފުރުޞަތުތަކާއި، އެ ފުރުޞަތުތަކުން އެއްޗެއް ގެއްލިފައިވާނަމަ، ނުވަތަ ހޯދަން އޮތްނަމަ، މިފަހަރު ޗާގޯސް މައްސަލަ ކުރިއަށް ގެންދިޔުމުގައި، އެކަންކަމަށް ކިހާވަރަކަށް ރިޢާޔަތް ކުރެވި، މަސައްކަތް ކުރެވިފައިވާނެތޯ؟ އަދި ޗާގޯސް މައްސަލައިގައި ދިވެހި ސަރުކާރަށް ބޮޑު ކާމިޔާބީއެއް ލިބުނު ކަމަށް ސަރުކާރުން ފާހަގަކުރެއްވި ނަމަވެސް، އިދިކޮޅުން މިކަން ސިފަކުރަނީ އެގޮތަކަށް ނޫން. މިއީ ލިބިވަޑައިގެންނެވި ކާމިޔާބީއެއް ކަމަށް މަނިކުފާނު ސިފަކުރައްވާ އަދި ގަބޫލުކުރައްވާ މައިގަނޑު ސަބަބުތަކަކީ ކޮބައިތޯ؟

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އާދެ، އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ގިނައިން ތަކުރާރުކޮށްފިން. މީގެކުރިން މި ސަރަޙައްދު ބެހުމުގައި، ކުރީގެ ސަރުކާރުތަކުން ކަންތައްތައް ކުރައްވަމުން އައިގޮތް. ފުރަތަމަ 1992 ވަނަ އަހަރު، އޭރުގެ ސަރުކާރުން އިނގިރޭސީންނާ އެކީގައި ވާހަކަތަކެއް ދެކެވި، އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވި، އޮތީ ފައިނަލް އެގްރީމަންޓާ ހިސާބަށް ގޮސްފައި. އޭގައިވެސް ވާހަކަ ދެކެވުނީ، ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދު މެދުން ބަހަން ހަމަހަމަޔަށް. އެއަށްފަހުގައި، 2010 ވަނަ އަހަރު މޮރިޝަސްއާ އެކީގައި، އޭރު އޮތް ސަރުކާރުން ވާހަކަ ދެކެވުނީވެސް އެގޮތަށް. އަދި ކޮންޓިނެންޓަލް ޝެލްފް އިތުރަށް ކްލެއިމް ކުރި، ފުރަތަމަ ކުރި ކުރުން އެއީ، މުޅިން ރަނގަޅަށް ކުރެވުނު ކަމަކަށް ނުވާތީ، މޮރިޝަސްއިން ހުށަހަޅާފައި އޮތް ގޮތަށް ބަދަލުކޮށް، ހަމަހަމަޔަށް ބަހަން ހުށަހަޅާނެ ކަމަށް، ދެންމެ މިނިސްޓަރ ޝާހިދު އެ ވިދާޅުވީ، އެބަހުއްޓޭ އެ ބައްދަލުވުންތަކުގެ ޔައުމިއްޔާގައި ސޮއިކުރެވިފައި.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ހިތުން މިހާތަނަށްވެސް އެކި ސަރުކާރުތަކުން މި ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދު ބެހުމުގައި ޢަމަލުކޮށްފައި އޮތް އުޞޫލު އެއީ، އަޅުގަނޑުމެން ބައިވެރިވެފައި އޮތް މުޢާހަދާގައިވެސް އޮތްގޮތް. އަޅުގަނޑު ހިތުން މި ބެހިގެންދިޔައިރުގައި، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވުނު މަސައްކަތުން، ކުރިންވެސް ދެންނެވި ފަދައިން، މިވަނީ މެދަށްވުރެ އިތުރަށް ލިބިފައި. އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވީ އެއީ، ލިބުނު ކާމިޔާބެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރާ ވާހަކަ.

އަދި އޭގެއިތުރުން، މި ދެންނެވިހެން ކުރީގައި ދެކުނަކީ، އީ.އީ.ޒެޑް ކަނޑައެޅިފައި އޮތް ތަނެއް ނޫން. 12 މޭލަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ކްލެއިމް ކުރެވިފައި މިއޮތީ. އެހެންވީމާ، މިހާރު މި ލިބުނު ސަރަޙައްދަކީ، ހަމައެކަނި ދިވެހިންނަށް އިޤްތިޞާދީ މަސައްކަތް ކުރެވޭގޮތަށް ލިބިފައި އޮތް ސަރަޙައްދަކަށްވާތީ، މިއިން ލިބޭނެ އިތުރު ވަރަށްގިނަ ފައިދާތައް ހުންނާނެ.

ދެންމެ މިނިސްޓަރ ފަޔާ އެ ވިދާޅުވި ފަދައިން، އަޅުގަނޑުމެން ކުރިއަށް މިއޮތް ތަނުގައި، އެ ސަރަޙައްދުގައި އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބެންހުރި ފައިދާތަކަކީ ކޮބައިތޯ، ކުރެވެންހުރި ކަންތައްތަކަކީ ކޮބައިތޯ ބަލައިގެން އަޅުގަނޑުމެން ކުރިއަށް ގެންދާނަން.

ދެން އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން، މިނިސްޓަރ ޝާހިދު އެ ވިދާޅުވި ފަދައިން، އަބަދުވެސް ދައްކަވާނެ ވާހަކަ. ދެކޮޅު ހަދާނެ. އަޅުގަނޑުމެން ރަނގަޅޭ ބުނެފީވިއްޔާ، ރަނގަޅެއް ނޫނޭ ބުނާނީ. މިވެނި ކަމެއް ގޯހޭ ބުނެފީވިއްޔާ، ބުނާނީ ރަނގަޅޭ. އެއީ، މިހާތަނަށް ކުރަމުން އައިގޮތަކީ.

އެހެންވީމާ، ތިޔަބޭފުޅުންވެސް މި ނިންމި ނިންމުން ރަނގަޅަށް ދިރާސާ ކުރައްވައި ބެއްލެވީމާ، ޙަޤީޤަތުގައި މިއިން ނުކުތް ނަތީޖާ ވަރަށް ސާފުކޮށް ފެނިވަޑައިގަންނަވާނެ. އަޅުގަނޑު އެދެނީ، ތިޔަބޭފުޅުންވެސް މީގެ ޙަޤީޤަތް ރައްޔިތުންނަށް ނޯޅޭގޮތަށް ހާމަކޮށްދެއްވުން.

އިތުރު ވާހަކައެއް އެބައޮތްތޯ؟

އަޅުގަނޑު ދެން ފުރުޞަތު އަރުވާނަން، ޢާއިޝަތު ނަޖާ، ބޮންތި.

ޢާއިޝަތު ނަޖާ - ބޮންތި ނިއުސް:

އަޅުގަނޑުގެ ފުރަތަމަ ސުވާލު މި ކޮށްލަން ބޭނުންވަނީ، ފިޝަރީޒް މިނިސްޓަރަށް އިނގޭތޯ. ޖޭ.ޕީ. އިން އެބަވޭ، އިޓްލޮސްގެ މި މައްސަލަ، ދައުލަތުން ޢަމަލުކުރާ ގޮތާ ގުޅިގެން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށް، އިޓްލޮސްއަށް ސިޓީއެއް ފޮނުވާފައި.

ދެން ހަމަ މިއަދުގެ ނިންމުމާ ގުޅިގެން، ރާއްޖެއަށް ލިބޭނީ ގެއްލުން ކަމަށް، ޖޭ.ޕީ.ގެ އިސް ބައެއް ބޭފުޅުން އެބަ ވިދާޅުވޭ. ފިޝަރީޒް މިނިސްޓަރަކީ، ޖޭ.ޕީ.ގެ ސްލޮޓެއް ދޮގެއްތޯ. ދެން ޕާޓީގެ ސްޓޭންޑާ ގުޅޭގޮތުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތަކީ ކޮބައިތޯ؟

ދެން އަޅުގަނޑުގެ ދެވަނަ ސުވާލު ރައީސަށް އިނގޭތޯ. ހޯމް މިނިސްޓަރ ޢިމްރާންގެ ޖިންސީ ޝިކާރައަކަށްވި ކަމަށް ބުނެ، އަންހެނަކު ވަނީ މަނިކުފާނާ މުލީއާގޭ ކުރިމަތިން ދިމާކޮށް އެކަން ބަލައިދިނުމަށް އެދިފައި ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައި މިވަނީ. އެކަން ބަލާނެކަމަށް އެ ދުވަހު މަނިކުފާނު ވިދާޅުވެފައިވާ ކަމަށާއި، އެ މައްސަލަ ބައްލަވަމުން އެބަ ގެންދަވަންތޯ؟ ބައްލަވާނަމަ، ކޮބައިތޯ އަޕްޑޭޓަކީ. ކިހާވަރަކަށް ބެލިއްޖެތޯ މައްސަލަ.

ތިންވަނަ ސުވާލަކީ، ސިޔާސީ މަގާމުތަކުގައި ތިބި މުވައްޒަފުންގެ މަޢުލޫމާތު ހާމަކުރީމާ، ކާކުގެ ޙައްޤެއްތޯ މި ގެއްލެނީ؟ އަދި އަމީނީމަގު އެއްބަސްވުން ހާމަނުކުރައްވަނީ ކީއްވެގެންތޯ؟

ހަތަރުވަނަ ސުވާލަކީ، ޑްރަގް ވިއްކައިގެން އުމުރަށް ޖަލަށްލާފައި ހުރި ހިންނަވަރު މުޙައްމަދު ރިޝްވާން ޖަލަށްލީތާ ތިންމަސްނުވެ، މަނިކުފާނު ވަނީ އަދަބު ލުއިކޮށް މިނިވަންކޮށްފައި. މިއީ ކީއްވެގެން ކުރި ކަމެއްތޯ؟ ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ޖޭ.ޕީ. އާ ގުޅޭގޮތުން އެއްޗެއް ވިދާޅުވާނަންތޯ؟ މިނިސްޓަރ ޙުސައިން ބޭނުންފުޅުވަންޏާ ވިދާޅުވޭ. އެހެންނޫނީވިއްޔާ މައްސަލައެއް ނެތް، ކޮންމެހެން ނުކުރެއްވިޔަސް.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް، މެރިން ރިސޯސަސް އެންޑް އެގްރިކަލްޗަރ
ޑޮކްޓަރ ޙުސައިން ރަޝީދު ޙަސަން:

އާދެ، ރައީސް، އަޅުގަނޑު އޮންލައިންކޮށް އަޅުގަނޑުވެސް އެބަ ފާހަގަކުރަން. އަޅުގަނޑުމެންގެ ޕާޓީގެ، ޕާޓީން އަޅުގަނޑަށް އެނގޭ ސިޓީއެއް ފޮނުވިކަން. އިޓްލޮސްއަށް، އެ ކަންބޮޑުވުންތަކެއް ހާމަކުރައްވާފައި. ދެން ޖުމްހޫރީ ޕާޓީއަކީ ސިޔާސީ ޕާޓީއެއް. ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން އެ މީހުން ކަންބޮޑުވާ ކަމެއް އޮތިއްޔާ، ހަމަ އެކަން އެއޮތީ ކޮށްފައި.

ދެން މީގައި މިހާރު ތިޔަ ސުވާލު ކުރައްވަނީ، އަޅުގަނޑު އެ ޕާޓީގެ ސްޓޭންޑާމެދު ދެކެނީ ކިހިނެއްތޯ. މިހާރު ޖުމްހޫރީ ޕާޓީއަކީ ޑިމޮކްރެޓިކް އުޞޫލުން ކަން ހިނގާ ޕާޓީއެއް. ޕާޓީގެ ތެރޭގައި، ޕާޓީގެ ކަންކަމާ ޚިޔާލުތަފާތުވުމަކީ، އަޅުގަނޑުމެން އެކަކު އަނެކަކަށް މި ދެންނެވީ، އަނެއްހެން އެއްޗެއް ނުބުނެވޭކަހަލަ ގޮތަކަށް އޮންނަ ޕާޓީއެއް ނޫން. އެހެންވީމާ، މިކަމުގައި މިއަދު އަޅުގަނޑު އެއްޗެއް މި ދަންނަވަނީ، އިޓްލޮސް އިން މި މައްސަލަ ނިންމިގޮތާމެދު އަޅުގަނޑު ހިތްހަމަޖެހޭތީ. އަދި އެކަމަކީ ވަރަށް ޓެކްނިކަލްކޮށް އޮތް މައްސަލައެއްގެ، ޓެކްނިކަލްކޮށް އެކަން ނިންމި އިޖުރާތްތައް އެއީ، އަންކްލޯޒް، އަޅުގަނޑު ދަންނަ ގޮތުން، އަންކްލޯޒްގައި ހުރި ވަރަށް ފަންނީ އަދި ސައިންޓިފިކް އުޞޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ނިންމި ނިންމުމަކީ މި ދެންނެވީ، އެ އިޖުރާތްތަކާ އެއްގޮތަށް ނިމިގެންދިޔަ ކަމަކަށްވާތީ. އަދި އޭގައި އެކަން ނިމުނުއިރުގައި، އިކުއި-ޑިސްޓެންސްކޮށް ހަމައެކަނި ޕިއުލީކޮށް ބަދަލުގައި އިކުއެޓަބަލްކޮށް ރާއްޖެއަށް ފައިދާވާގޮތަށް ރާއްޖެއަށް އެއިން، ތިޔަބޭފުޅުންނަށްވެސް ފާހަގަކުރެއްވޭނެ، ބޮޑުބައެއް ލިބޭގޮތަށް ނިންމި ނިންމުން އެއީ، އަޅުގަނޑު އުފާކުރާ ކަމެއްކަން ފާހަގަކުރަން.

ތިޔަބޭފުޅުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، މިއިން ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް ރާއްޖެއަށް ލިބޭ ބައި ބޮޑުވަންޏާ، އަޅުގަނޑު އުފާކުރަންޖެހޭނެ ކަމެއް އެއީ. އަޅުގަނޑަށް އެނގޭ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ޕާޓީގެ މީހުންވެސް އުފާވާނެކަން، ރާއްޖެއަށް ލިބޭ އެއްޗެއް ބޮޑުކޮށް ލިބެންޏާ އިނގޭތޯ. އޭގެ ސްޓޭންޑް މި ދެންނެވީ. އަޅުގަނޑު އުފާކުރަން، މި ދެންނެވީ އީ.ޒެޑް ކަނޑައެޅިގެންދިޔައިރުގައި، ރާއްޖެއަށް ބޮޑުބައި ލިބޭގޮތަށް ހަމަޖެހިގެންދިޔައީތީ.

ދެން އަޅުގަނޑުމެންގެ ޕާޓީއަކީ ހަމަ ސިޔާސީ ޕާޓީއެއް. އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ، ހުރިހާ ޕާޓީއެއްގެ ތެރޭގައިވެސް އެކިއެކި ކަންކަމުގައި ޚިޔާލުތަފާތުވުންތައް ހުރޭ. އެއީކީ އެ މީހުންނަށް އެއް އޮޑިއެއްގައި ދަތުރުނުކުރެވޭ ކަހަލަ ކަމަކަށްނުވޭ ދޮގެއްތޯ. އެއީ، އަޅުގަނޑު ދަންނަވަން އޮތް އެއްޗަކީ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ. އަޅުގަނޑު މީހުންނަށް މަޢާފް ދިނުމުގައި، ބަލަމުން ގެންދަނީ، ޤާނޫނުގައި އެކަން އޮތްގޮތް. ވަކި މީހަކަށް ނޫން. އޭގެ ހަމައިން އަޅުގަނޑު ހަމައަޅަނީ. ދެން ކްލެމެންސީ ބޯޑުން އަންނާނެ، އެ ބޭފުޅުންނަށް ފެނިވަޑައިގަންނަވާ ގޮތް. ތި ވަކިން ވިދާޅުވި ކަން، އަޅުގަނޑު ޖެހޭނީ ތަފްޞީލުކޮށް ބަލައިލަން. އެކަން ހިނގާފައި އޮތްގޮތް. އެކަން ކޮށްފައި އޮތްގޮތް އަޅުގަނޑު ހާމަކޮށްދޭނަން.

ދެން ވިދާޅުވި ކަމަކީ، ތަންކޮޅެއް ކުރީގެ ކަމެއްކަންނޭނގެ. އަޅުގަނޑު ޖެހޭނީ އޭގެ ތަފްޞީލުތައް ހޯދާލަން. މިވަގުތު ސީދާ އެކަން ގޮސްފައި އޮތް ހިސާބެއް، ނޫނީވިއްޔާ ވެފައި އޮތް ގޮތެއް އަޅުގަނޑަކަށް މިވަގުތު މިތާ އިނދެފައެއް ނުދެންނެވޭނެ.

އަޅުގަނޑު ދެން ފުރުޞަތު އަރުވާނަން، މަރްޔަމް ލަހުފާ، ޗެނަލް 13.

މަރްޔަމް ލަހުފާ - ޗެނަލް 13:

ޝުކުރިއްޔާ. އަޅުގަނޑުވެސް ތިން ސުވާލެއް އެބައޮތް. އެންމެ ފުރަތަމަ ކަމަކަށް، މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި މިއަދުގެ މި މައްސަލަ ނިމުމާ ގުޅިގެން، މި އުފެދިފައި މިއޮތް ބަޙުޘަކީ، މިއަށްވުރެ ރާއްޖެއަށް ފައިދާ ބޮޑުގޮތަކަށް މިކަންކަން ކުރެވިދާނެ ކަމަށް. ރާއްޖޭގައި އެބަ ތިއްބެވި ހަމަ ޤާނޫނީގޮތުން ފުންނާބު އުސް ބޭބޭފުޅުން، މިގޮތަށް ހަމަ ވަކާލާތު ކުރައްވަމުން ގެންދަވާ.

އަޅުގަނޑުގެ ސުވާލަކީ، މިއަށްވުރެ ރާއްޖެއަށް ފައިދާ ބޮޑު ގޮތަކަށް މިކަން ނިންމުމަށް އެ ބޭބޭފުޅުންގެ މަޝްވަރާ ހޯއްދަވައި، އެބަ ވިދާޅުވޭ ހަމަ އެކްސްޕަޓީޒް ދެއްވާނެ ކަމަށް. ހޯއްދަވައިގެން އެޕީލް ކުރައްވާނެތޯ. އެ ފުރުޞަތު އަދި ރާއްޖެއަކަށެއް ނުގެއްލޭ. އެހެންވީމާ، އެ އެޕީލް ކުރައްވައިގެން، މިއަށްވުރެ ރަނގަޅު ގޮތެއް ހޯއްދެވުމަށްޓަކައި ސަރުކާރުން މަސައްކަތް ކުރައްވާނެތޯ، މިހާ ހިސާބުން މި މައްސަލަ އަދި އެކީ ނިންމަވައިނުލައްވާ.

ދެން އަދި ހަމަ އޭގެއިތުރުން، މި މައްސަލައިގައި އެބަ ތުހުމަތުތަކެއް އެބައޮތް. ޑީލެއްގެ ވާހަކަ އެބަ ދެއްކެވޭ. 500 މިލިއަން ޑޮލަރު ނަންގަވާފައިވާ ކަމަށް. ސަރުކާރު ހިންގާ މައި ޕާޓީ، އެމް.ޑީ.ޕީ. އިން މި ތުހުމަތު މި ކުރަނީ، އިދިކޮޅަށްވުރެ ބޮޑަށް. އެގޮތުން، ހަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެމް.ޑީ.ޕީ.ގެ މެންބަރު އިބްރާހީމް ރަޝީދު ވިދާޅުވޭ، މި ޑީލް ހައްދަވާފައި މިވަނީ ފޮރިން މިނިސްޓަރ ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު ކަމަށާއި، އެ މަނިކުފާނު 500 މިލިއަން ޑޮލަރު ނަންގަވާފައިވާ ކަމަށް.

އެހެންވީމާ، އަމިއްލަފުޅު ޕާޓީން މިގޮތަށް މި ތުހުމަތު މި ކުރަނީ ކީއްވެތޯ، އެއްކަމަކަށް. ދެން މިއީ ދޮގެއް ކަމަށްވާނަމަ، ރާއްޖޭގެ ފޮރިން މިނިސްޓަރުގެ އަބުރުފުޅު ސަލާމަތް ކުރުމަށްޓަކައި އަބުރުގެ ދަޢުވާ ކުރައްވާނެތޯ މި މައްސަލައިގައި.

ދެން ހަމަ އޭގެއިތުރުން، މި މައްސަލައިގައި ހަމަ ވިދާޅުވޭ. ދާއެޅުމުގެ ކަންތައްތައް، އެ ނުހިނގާނެ ކަމެއްކަމުގެ ޔަޤީންކަން ދެވެން ނެތް ކަމަށް މިހާތަނަށް އައިއިރުގައި، އެ މިނިސްޓަރ އެބަ ފާހަގަކުރައްވާ. އެހެންވީމާ، މި ދާއެޅުމުގެ މައްސަލަ ނުހިނގާނެ ކަމަށް ނުވަތަ ދިވެހި މަސްވެރިންނަށް އެފަދަ ތުރެޓެއް ނޯންނާނެކަހަލަ ގޮތަކަށް މިކަން ކަށަވަރުކޮށްދިނުމަށްޓަކައި އެއްވެސްކަހަލަ މަސައްކަތެއް ކުރައްވާނެތޯ. އެކަހަލަ އެއްބަސްވުމެއް ނުވަތަ ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެކިއެކި ޕްލެޓްފޯމްތަކުގައި އެހީތެރިކަން ހޯއްދަވައިގެންވެސް އެކަހަލަ މަސައްކަތެއް ތިޔަބޭފުޅުން ކުރައްވާނެތޯ، ޔަޤީންކަން ހޯދުމަށް މި ސަރަޙައްދުގައި ދާނޭޅޭނެ ކަމަށް. އެއީ، ދާއަޅަން ފަށައިފީވިއްޔާ ހަމަ ޔަޤީނުންވެސް މަސްވެރިކަމަށް ބުރޫއަރާނެ ކަމަށް އަދި މި ޞިނާޢަތަށްވެސް އޮތް ތުރެޓެއްގެ ގޮތުގައި ކަމަށް ފާހަގަކުރައްވަމުން ގެންދަވާތީ، އެކަން އަޅުގަނޑު ފާހަގަކޮށްލަން. ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ އިނގޭތޯ. ދެން ދެންމެ ވިދާޅުވި، މިއަށްވުރެ އަދި ފައިދާހުރި ގޮތެއް ހޯދިދާނެ ކަމަށް، ރާއްޖޭގައި ތިއްބެވި ބައެއް ފުންނާބު އުސް ވަކީލުން ވިދާޅުވާ ވާހަކަ. އަދި އެ ބޭފުޅުން އެކަމުގައި އެހީތެރިވެދެއްވަން ތިއްބެވި ކަމަށް. އަޅުގަނޑުމެން މުޅި މައްސަލަ ނިންމިގޮތް ދިރާސާކުރާނަން، ބަންޑާރަ ނައިބު ވަޑައިގަތުމާއެކު. ކޮށްފައި އަދި އިތުރަށް މީގައި އަދި ކުރެވޭނެ ކަމެއް އެބައޮތްތޯ. ބަލާފައި، ތިޔަބޭފުޅުން މިއަށް އެހީތެރިވެދެއްވަން ތިއްބެވި ބޭފުޅުން ތިއްބެވި ކަމަށްވަންޏާ، އޭގެ ބޭނުން އަޅުގަނޑުމެން ހިފާނަން. މީގެކުރިންވެސް މިކަހަލަ ކަންތައްތަކުގައި އަޅުގަނޑުމެން، އެހީތެރިވެދެއްވަން ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނާއި، އަދި މިކަމުގެ އެކްސްޕާޓުންގެ އެހީތެރިކަން ހޯދާފައި ވާނީ. އަޅުގަނޑު ހިތުން މިއަދު މިހާތަނަށް މި ނިންމުނު ނިންމުމަކީ ހަމަ ބޮޑު ކާމިޔާބެއް. އަދި އަޅުގަނޑުވެސް ބޭނުންވަނީ، ހަމަ އެންމެބޮޑު ކާމިޔާބު. އެންމެ ފުރިހަމައަށް ކަންތައްތައް ކުރަން. އެހެންވީމާ، އޭގައި އެ ފުރުޞަތު އޮތް ކަމަށްވަންޏާ، އެކަމުގެ ބޭނުން ނުހިފަންވީ ސަބަބެއް ނެތް. އެހެންވީމާ، ބަންޑާރަ ނައިބާއި އަޅުގަނޑުމެންގެ ލީގަލް ޓީމާ އެކީގައި ތިކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެން މަޝްވަރާ ކުރާނަން.

މަރްޔަމް ލަހުފާ - ޗެނަލް 13:

އެއްވެސްކަހަލަ ފުރުޞަތެއް ލިބިއްޖެ ކަމަށްވާނަމަ، ނުވަތަ އެކަހަލަ ފުރުޞަތެއް ރާއްޖެއަށް އޮތް ކަމަށްވާނަމަ، މި މައްސަލަ ހަމަ އިޓްލޮސްގެ އެޕީލް ޗެމްބަރަށް އެޕީލް ކުރައްވާނަންތޯ؟

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ނުކުރަންވީ ސަބަބެއް ނެތެއް ނޫންތޯ. އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވަނީ ހަމަ އޭގައި މިހާރުވެސް ލިބެންއޮތް އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ރާއްޖެއަށް ފައިދާވާގޮތަށް ނިމިގެންދިޔުން. މިހާތަނަށްވެސް މަސައްކަތް ކުރަމުން މިއައީ އެގޮތަށް. އެހެންވީމާ، އެޕީލިންގ ޕްރޮސެސްއެއް އޮތްތޯ، އެ ޖާގަ އޮތްތޯ އަދި މިއަށްވުރެ ރަނގަޅަށް އަދި ޗާގޯސްގެ ކޯސްޓްލައިނާ ހިސާބަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބެން އޮތްތޯވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބެލިދާނެ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރަނގަޅީ އެ ހިސާބުވެސް ލިބުނީވިއްޔާ.

ދެން ދެންމެ، މި 500 މިލިއަން ޑޮލަރެއް ނެގި ވާހަކަ އެބަ ދައްކަވާ. އަޅުގަނޑު ކުރިންވެސް ދެންނެވިން، އަޅުގަނޑުމެން އެއްވެސް މީހަކާ ދޭތެރޭގައި އެއްވެސްކަހަލަ ތުހުމަތެއް، އެއްވެސް ބޭފުޅެއްގެ އޮތް ކަމަށްވަންޏާ ކުރިއަށް ވަޑައިގަންނަވަންވީ، ހުށަހަޅުއްވަންވީ، ބައްލަވަންވީ. އަޅުގަނޑުމެން ޖަވާބުދާރީވާނަން. ހަމަގައިމުވެސް އަޅުގަނޑެއް، މިތާ މި ތިއްބެވި އެއްވެސް ބޭފުޅެއް އެކަހަލަ ކަމެއް ނުކުރައްވާނެ. މިކަހަލަ ޑީލެއްގައެއް ބައިވެރިވެވަޑައިގެންފައެއް ނޯންނާނެ. އެ ޔަޤީންކަން އަޅުގަނޑަށް އެބައޮތް.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފޮރިން އެފެއާޒް ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު:

ދެންމެ ސުވާލު ކުރެއްވިއިރު ވިދާޅުވި، އަޅުގަނޑު އަބުރުގެ ދަޢުވާ ކުރާނަންތޯ އިނގޭތޯ. ދެން މާ ސާފުކޮށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ ތިޔަބޭފުޅުންނަށް، މިކަހަލަ ކަންތައް މި ކުރާގޮތް. އެއީ، މި ކަންތައްތައް މި ކުރަނީ ޤާނޫނުއަސާސީން ދީފައި ހުންނަ އިމްތިޔާޒުތަކެއްގެ ފަހަތުގައި ފިނޑިކޮށް ފިލާ ތިބެގެން. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ތަޅުމުގައި ދައްކާ ވާހަކައަކާ ބެހޭގޮތުން އެއްވެސް ކޯޓަކުން ދަޢުވާއެއް ނުކުރެވޭ. އެއްވެސް ތަޙުޤީޤީ އިދާރާއަކުން ސުވާލެއް ނުކުރެވޭ. އެހެންވީމާ، ހަމަ މައިކެއް ލިބިފައި އޮތީމާ، ޤާނޫނުއަސާސީގެ އެ އިމްތިޔާޒު ލިބިފައި އޮތީމާ، ޤާނޫނުއަސާސީ ޙިމާޔަތް ކުރަން، ޤާނޫނުއަސާސީގެ 33 ވަނަ މާއްދާގައި ދިވެހި ރައްޔިތެއްގެ ގޮތުން އަޅުގަނޑަށް ދީފައި އޮތް ޙައްޤު ކަތިލަނީ. އެއީ، އަޅުގަނޑަށް އެއްވެސް ކަމެއް ކުރެވޭނެ ގޮތެއް ނެތީމަ އިނގޭތޯ. އެއްވެސްކަހަލަ އިތުރު ހެތްކެއް، އެއްވެސް ބަހެއް ބުނުމުގެ އިތުރަށް، ހަމަ ތެދުވެ ހަމައެކަނި މި ބުނަނީ، މިވެނި މީހަކު ހުރީ މިތައް މިލިއަން ޑޮލަރު ނަގައިގެންނޭ. ނިމުނީ. ދެން އެއޮތީ ހެޑްލައިންތަކެއް ލިބިފައި އިނގޭތޯ.

ދެން އަދި އަބުރުގެ ދަޢުވާ ކުރާނަންތޯ، ނޫންތޯ. މީގައި މި ދެންނެވީ ފުރަތަމަ ކަމަކީ އަބުރުގެ ދަޢުވާ ކުރެވޭކަށް ނެތް. ދެން ތިޔަބޭފުޅުން ހަނދުމަފުޅެއް ނުހުންނާނެކަންނޭނގެ. އެހެން ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑު ހަނދާން އެބަހުރި. ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުނު އަބުރުގެ ދަޢުވާ އެއީ ކްރިމިނަލައިޒްކޮށް، ކްރިމިނަލައިޒް ކަމެއް ކަމަށް ހަދާފައި، ނޫސްވެރިންގެ ތެރެއިން އެތައް ބައެއްގެ މައްޗަށް ޖިނާއީ ދަޢުވާކުރި. ހަނދުމަފުޅު ހުންނާނެ، ތިޔަބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން ވަރަށްގިނަ ބޭފުޅުން ޓޭޕް އަޅުއްވައިގެން ވަޑައިގެން ރައީސް އޮފީސް ދޮރުމަތީގަޔާއި، މިހިރަ ވެލާނާގޭ އިމާރާތް ކުރިމަތީގައި ބިންމަތީގައި އޮށޯވެވަޑައިގެން ތިއްބެވި ބޭފުޅުންވެސް މިތާ އެބަ ތިއްބެވި، އެ މައްސަލައިގައި ދޮގެއްތޯ. އެކަމަކު އެ މާއްދާ އުނިކޮށްލަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅީ އަޅުގަނޑު. އަޅުގަނޑު އެ މާއްދާ އުނިކޮށްލަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅީ.

އަޅުގަނޑުގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފަސް ދައުރުގެ، 1995ން ފެށިގެން 2018 ވަނަ އަހަރަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި އުޅުނުއިރު، އެންމެފަހުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި އަޅުގަނޑު އިސްވެ ހުށަހެޅި މައްސަލައަކީ، ތިޔަބޭފުޅުންގެ ޙިމާޔަތުގައި ހުށަހެޅި އިޞްލާޙެއް. އެއީ، އަބުރުގެ ދަޢުވާ އެއީ، ޖިނާއީ ދަޢުވާއެއް ގޮތަށް ނުކުރެވޭ ގޮތަށް.

އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ނޫސްވެރިންނަށް ދަންނަވަން އޮތީ، ތިޔަބޭފުޅުން، ތިޔަބޭފުޅުންނަށް ލިބިފައި އޮތް ބާރުގެ ބޭނުންކުރައްވާށޭ، ޤާނޫނުއަސާސީގެ ރައްޔިތުންގެ ޙައްޤުތައްވެސް ޙިމާޔަތްވާ ގޮތަށް. އެއީ، އެ ރައްޔިތުންގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުވެސް ހިމެނޭ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާވެސް ހިމެނިވަޑައިގަންނަވާ. އަދި އެހެން ބޭފުޅުންވެސް. އަދި އަޅުގަނޑުމެން ކޮންމެ މީހެއްގެ ފަހަތުގައި ޢާއިލާތަކަކާއި ދަރިންނާ އެންމެން ތިބޭ. އެހެންވީމާ، ހަމަ ހިތުހުރިހާ އެއްޗެއް ހިތުހުރިގޮތަކަށް އަސާސެއްނެތި ވިދާޅުނުވާށޭ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ދެންމެ އެ ވިދާޅުވިގޮތަށް، ޤާނޫނީ އިމުގެ ތެރޭގައި އެބަހުރި، މައްސަލަތައް ބެލޭނެ ގޮތްތައް. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ބައްލަވާ. އެންޓި-ކޮރަޕްޝަނުން ބައްލަވާ. ބައްލަވާފައި، މި ކަންތައްތައް ސާބިތުކުރައްވާ. ސާބިތު ހެކީގެ މައްޗަށް ވިދާޅުވޭ. އަޅުގަނޑު މިތާ އިނދެފައި އެމް.ޑީ.ޕީ.ގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރު ރަޝީދާ ދިމާއަށް ނުވަތަ އޭނާގެ ޢާއިލާއާ ދިމާއަށް އެއްޗެއް ބުނެފީވިއްޔާ، ޤާނޫނީ އިމުގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުގެ މައްޗަށް ދަޢުވާ ކުރެވޭނެ. އަޅުގަނޑު ގެންގޮސް ހިފައި ހައްޔަރު ކުރެވޭނެ. އެހެން ނަމަވެސް، އިބްރާހީމް ރަޝީދު މި އިންނަވަނީ ޤާނޫނުއަސާސީން އެ މަނިކުފާނަށް ލިބިވަޑައިގެންފައި އޮންނަ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައި. ފިނޑިކޮށް ފިލާ. އެ ދޫކޮށްލައްވަންވީ. ދޫކޮށްލައްވާފައި ހަމަ ރީތިކޮށް ތެދުވެރިކަމާ އެކީގައި، އެ ކުރައްވައިގެން ހުންނެވި ހުވާ، އެ ހުވާގައި އޮތީ ޤާނޫނުއަސާސީ ޙިމާޔަތް ކުރައްވާނެ ކަމަށް. އެ ހުވާގައި އެބައޮތޭ އަޅުގަނޑުގެ ޙައްޤުތައްވެސް ޙިމާޔަތްކޮށްދެއްވަން. އެ ފުރުޞަތުގެ ބޭނުންކުރައްވަން ޖެހޭނީ އެގޮތަށް.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އާދެ، އަޅުގަނޑު ފުރުޞަތު އަރުވާނަން. އެންމެފަހު ފުރުޞަތު. ދިވެހި ޗެނަލް.

ޢާއިޝަތު އިނާޝާ - ދިވެހި ޗެނަލް:

އަޅުގަނޑުގެ ފުރަތަމަ ސުވާލަކީ، މޮރިޝަސްއަކީ، 68 އިންސައްތަ އިންޑިއާގެ ދަރިކޮޅު މީހުން ދިރިއުޅޭ ޤައުމެއް. ދެން ރާއްޖޭގެ މި ނިންމުމަށް އިންޑިއާގެ އެއްވެސް ނުފޫޒެއް އޮތްތޯ.

ދެން އަޅުގަނޑުގެ ދެވަނަ ސުވާލަކީ، ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ޗާގޯސްއަކީ ރާއްޖޭގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ގަބޫލުކުރާ ބަޔަކު އެބައުޅޭ. ދެން ޗާގޯސްއާއި ރާއްޖޭގެ އިޚްތިޞާޞް އޮތް ކަމުގައިވާނަމަ، ރާއްޖެއިން ދަޢުވާ ކުރަން ޤަޞްދު ކުރައްވަންތޯ އިތުރަށް.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އަޅުގަނޑު ކުރިންވެސް ދަންނަވައިފިން ދޮގެއްތޯ. އަޅުގަނޑުމެން ބެލި ބެލުމުގައި، ތާރީޚުގެ ތެރެއިންވެސް، ޤާނޫނުގެ ތެރެއިންވެސް ޗާގޯސްއަކީ ދިވެހިންގެ ތަނެއް ކަމަށް ފެންނާކަށް ނެތޭ. އަދި މިހާތަނަށް ވެރިކަން ކުރި އެއްވެސް ވެރިޔަކު، އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން މިކަމުގައި ރަސްމީކޮށް ނެތޭ ކްލެއިމް ކޮށްފައެއް އަދި އެ ފުރުޞަތު އެންމެފަހުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް، ދެންމެ މިނިސްޓަރ ޝާހިދު އެ ވިދާޅުވި ފަދައިން، ލިބިފައި އޮތް 2017 ވަނަ އަހަރު ހިސާބުގައި. އެއީ، އައި.ސީ.ޖޭ. އިން އެ މައްސަލައިގައި އެ ދެއްވި އިސްތިޝާރީ ލަފާ ހުށަހެޅި ވަގުތު. އެކަމަކު އެއާ ދޭތެރެއަކުވެސް އޭރުގައި އޮތް ސަރުކާރަކުންނެއް އެއްޗެއް ވިދާޅެއްނުވޭ. ދެން އިޓްލޮސްއިން އެއާ ގުޅިގެން އެންމެފަހުން ނިންމައިގެން އެދިޔައީ، ޗާގޯސްގެ ސިޔާދަތަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި. އެހެންވީމާ، އެ ފުރުޞަތު އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ގޮތުގައި، މިހާރު މިއޮތީ ގެއްލިފައި، ނޫނީވިއްޔާ ވަރަށް ހަނިވެފައި. އަޅުގަނޑަކަށް ނުދެންނެވޭނެ އަދި އެ މިހާރު އޮތެކޭ.

ޢާއިޝަތު އިނާޝާ - ދިވެހި ޗެނަލް:

ދަޢުވާ ކުރައްވާނަންތޯ؟

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

ޤާނޫނީ ލަފައެއް އަޅުގަނޑު ހޯދާނަން.

ދެން ވިދާޅުވީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ނިންމުމުގައި އިންޑިއާގެ ނުފޫޒެއް އޮތްތޯ. އެއްވެސް ޤައުމެއްގެ ނުފޫޒެއް ނެތް. އަޅުގަނޑުމެން ވަކާލާތުކުރީ، އަޅުގަނޑުމެން މަސައްކަތް ކުރީ، ރާއްޖޭގެ މަޞްލަޙަތު، ދިވެހިންގެ މަޞްލަޙަތު އެއީ، އެންމެ އިސްކަމެއްގެ ގޮތުގައި ދެކިގެން.

މިނިސްޓަރ ފަޔާ އެއްޗެއް ވިދާޅުވެލައްވަން ބޭނުންފުޅުވާތީ.

މިނިސްޓަރ އޮފް އިކޮނޮމިކް ޑިވެލޮޕްމަންޓް އަލްއުސްތާޛު ފައްޔާޒް އިސްމާޢީލް:

އާދެ، އަޅުގަނޑު ހަމަ އެއްޗެއް ސާފުކޮށްލަން. ދެންމެ އަޅުގަނޑު މިތާ ދެކެވުނު ވާހަކައާ ގުޅޭގޮތުން ދިޔަރެސްއިން ވަޑައިގެންނެވި އަޒާން އެބައޮތް ޓުވީޓެއް ކުރައްވާފައި. ވަރަށް ބޮޑަށް އޮޅޭގޮތަށް ވިދާޅުވެފައި ވަނީ. އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މި ލިބުނު ސަރަޙައްދުގައި މިހާރުވެސް ދާއަޅާ ވާހަކަ. ފިޝަރީޒް މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވީ، މޮރިޝަސްއަށް ނުވަތަ މިއޮއްހާ ދުވަހު އިނގިރޭސީންގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތް ތަންތަން ޙިމާޔަތް ކުރެވިފައި އޮތް ވާހަކަ. އެހެންވީމާ، އެކަން އަޒާނަށްވެސް ސާފުކޮށްލަދޭން.

ދެން އަދި ހަމަ އަޅުގަނޑު މި ފުރުޞަތުގައި ފާހަގަކޮށްލަން ބޭނުން. ދިޔަރެސްއިން ރިޕޯޓް ކުރައްވާ ގޮތުން، އެކަހަލަ ތަމްރީނެއް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެވިދާނެ އެއްވެސް ފުރުޞަތެއް އޮތްތޯ. ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ.

މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް، މެރިން ރިސޯސަސް އެންޑް އެގްރިކަލްޗަރ
ޑޮކްޓަރ ޙުސައިން ރަޝީދު ޙަސަން:

އަޅުގަނޑާ ކުރިން އަޒާން ކުރެއްވި ސުވާލުގައި އެއްސެވި. ދާއެޅުމުގެ މައްސަލައިގައި ދާއެޅުން ހުއްޓުވަން ކޮން ކަމެއްތޯ ކުރާނީ އަޅުގަނޑުމެން. އޭގެ ޖަވާބުގައި އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ، މިހާރުވެސް ދާއެޅުން އިންޑިއާ ކަނޑުގައި އިނގޭތޯ، މިހާރުވެސް ދާއަޅައިގެން މަސްވެރިކަން ކުރޭ. އަޞްލުގައި އިންޑިއާ ކަނޑުން ނަގާ ކަޅުބިލަމަހަށް ބަލަންޏާ، އޭގެ އެންމެބޮޑު ބައި ނަގަނީ ޕަރސައިން ކޮށްގެން ދާޖަހައިގެން. އޭގެ ދެވައްތަރުގެ ދާ އެބަ ބޭނުންކުރޭ. އެއީ، ގިލްނެޓާއި އަދި ޕަރސައިންއާ އިނގޭތޯ. ދާއެޅުން ކޮންޓްރޯލް ކުރަން ރާއްޖެ އިސްނަގައިގެން މަސައްކަތްތައް އެބަ ކުރޭ.

މީގެ އެއް ވާހަކައަކަށް ދަންނަވާނަން. އެންމެފަހުން ބޭއްވި ކޮމިޝަންގައި ދިވެހިރާއްޖެ އިންޑިއަން އޯޝަން ޓޫނާ ކޮމިޝަންގައި، ދިވެހިރާއްޖެއިން ހުށަހަޅައިގެން އޮޔާދާ ކަނދުފަތި ޕަރސައިން ކުރާއިރު އަޅާ މިންވަރު މަދުކުރަން އޮތީ ރިޒޮލިއުޝަނެއް ފާސްކޮށްފައި. އޭގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ކުދިމަސް ދާއަޅައިގެން ނެގުން މަދުވެގެންދާނެ.

އެހެންވީމާ، ރާއްޖެއިން މިހާރުވެސް މި ދެންނެވީ އިސްނަގައިގެން ކުރާ މަސައްކަތްތަކުގެ ތެރޭގައި، ހާވެސްޓް ކޮންޓްރޯލް ރޫލްސް އެބަހުރި. އެއީ ކިހާވަރަކަށްތޯ އެކިއެކި ކަނޑުމަހުގެ ސްޓޮކުން ނެގޭނީ އިނގޭތޯ. މިއީ ހަމަ ރާއްޖެ އިސްނަގައިގެން އެހެން ޤައުމުތަކުގެ ތާއީދު ހޯދައިގެން ކުރާ ކަމެއް. އަދި ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި މިކަމަށް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ރީތި ނަންވެސް ލިބެމުންދާ ކަންތައް.

އެހެންވީމާ، ރާއްޖެ ހިމެނެނީ އިންޑިއާ ކަނޑުގައި ކަމަށްވާތީ، ކަނޑުމަހަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދުގައި ހުއްޓިފައި ނުހުންނަ އެއްޗަކަށްވާތީ، އަދި އެއްވެސް ޤައުމެއްގެ އީ.ޒެޑްގައި ހުއްޓިފައި ހުންނަ އެއްޗަކަށް ނުވާތީ، ކަނޑުމަހުގެ މައްސަލަ ޙައްލުކުރަންޏާ މަސައްކަތް ކުރަންޖެހޭނީ ހުރިހާ އެންމެން ގުޅިގެން ހުރިހާ ސަރަޙައްދެއްގައި. އެހެންވީމާ، މިހާރުވެސް އަޅުގަނޑުމެން އެބަ މަސައްކަތް ކުރަން. އަދި އެކަމަށް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، ކާމިޔާބުވެސް ލިބެމުންދަނީ.

ދެން ރާއްޖެ ސަޕޯޓެއް ނުކުރޭ، ދާއަޅައިގެން މަސްވެރިކަން ކުރާކަށް. ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދުގެ ތެރޭގައި، ދަލުގެ މަސްވެރިކަން ކުރުން އޮތީ މަނާވެފައި. އެކަން ހަމަ ވަރަށް ކޮންޒަރވޭޝަން. ރާއްޖެއަކީ އެންމެ ބޮޑަށް ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތުގައި މަސްވެރިކަން ކުރާ ޤައުމުގެ ގޮތުގައި ބަލައިގަނެފައި އޮތީ. ދުނިޔޭގެ އެހެން ހިސާބުތަކުން ރާއްޖެއަށް އެބަ ޒިޔާރަތްކުރޭ، ރާއްޖޭގައި ކުރާ މަސްވެރިކަން ދަސްކުރަންވެސް.

އެހެންވީމާ، މިހާރުވެސް އަޅުގަނޑުމެން އިސްނަގައިގެން މަސައްކަތްތައް ކުރަމުން އެބަދޭ. އަދި ފާހަގަކޮށްލެވޭނެ. މޮރިޝަސްއިން އެބަ ބުނޭ، ތިމަންނާމެން ބޭނުންވެއޭ އަދިވެސް މި ޗާގޯސްއަށް ލިބުނު ސަރަޙައްދުވެސް ކޮންޒަރވޭޝަން ޒޯނެއްގެ ގޮތުގައި ބަހައްޓަން. އެބޭފުޅުން އެގޮތަށް މަސައްކަތް ކުރަންޏާ އަޅުގަނޑުމެން މަސައްކަތް ކުރާނަން އެބޭފުޅުންނާ އެއްކޮށް އެކަން ދަމަހައްޓަން. ޝުކުރިއްޔާ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް:

އާދެ، ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ ހުރިހާ ބޭފުޅުންނަށް. ދެން އަޅުގަނޑު ހިތުން މިހާރު ދެގަޑިއިރުވެގެން އެދިޔައީ. މިހިސާބުން އަޅުގަނޑު ދެން މިރޭ ނިންމާލާނަން.

އަޅުގަނޑު ހިތުން މިއަދު އިޓްލޮސްއިން ނިމިގެން އެދިޔަ ނިންމުމަކީ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ހަމަތަކާއި، އުޞޫލުތަކާއި، މިންތަކާ އެއްގޮތަށް ރާއްޖޭގެ އިން ފުރިހަމަޔަށް ވަކިކުރެވިގެންދިޔަ ދިޔުން. އަޅުގަނޑުމެންނަކީ މިނިވަން އަދި ސަރަޙައްދު މުޅިން، މި ދެންނެވިހެން ބައިނަލްއަޤްވާމީ ހަމަތަކާ އެއްގޮތަށް އިން ވަކިކުރެވިފައި އޮތް ޤައުމަކަށް މިއަދު ވެގެން މިދިޔައީ. އަޅުގަނޑު ހިތުން މިއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށާއި ދިވެހިންނަށާއި، އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންނަށް ލިބުނު ބޮޑު ކާމިޔާބީއެއްގެ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑު ދެކެނީ.

އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ކަނޑައެޅިގެންދިޔަ ސަރަޙައްދު ޙިމާޔަތްކޮށް، މިއިން ލިބެން އޮތް އެންމެބޮޑު ފައިދާއެއް ރާއްޖެއަށާއި ދިވެހިންނަށް ހޯދައިދިނުމަށް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރުކާރުން މަސައްކަތް ކުރަމުން ގެންދާނަން.

އަދިވެސް އެއްފަހަރު، މި މަޢުލޫމާތުތައް ތިޔަބޭފުޅުން ރައްޔިތުންނާ ހިސާބަށް ރަނގަޅަށް ގެންގޮސްދޭނެކަމުގެ ޔަޤީންކަމާ އެކުގައި އަޅުގަނޑު މިރޭ ނިންމާލާނަން.