بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِيمِ
اَلْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعاَلَمِينْ، وَالصَّلاَة وَالسَّلاَمُ عَلَى رَسُولِ ٱللَّهِ وَعَلَى آلهِ وَصَحْبِهِ أَجْمَعِينْ.
އާދެ، އިރާދަކުރެއްވީތީ މިއަދު ފެށިގެން މިދަނީ، ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންނަށް އެންމެ ބޮޑުވެފައިވާ މައްސަލައަށް، އެންމެ ބޮޑު ހައްލު ގެނެސްދިނުމުގެ ޕްރޮގްރާމް. އެކަމަށްޓަކައި ﷲ އަށް ޙަމްދުކުރަން. އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިކަން މިންވަރުކުރެއްވި ކަމަށްޓަކައި.
އާދެ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރުކާރުން، ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ސަރުކާރުން އަބަދުވެސް މަސައްކަތް ކުރަމުންދާނީ، ރައްޔިތުންގެ ފަޅީގައި ތިބެގެން. ރައްޔިތުންނަށް އެންމެ މުހިންމުވެފައިވާ ކަންކަމަށް އިސްކަންދީގެން.
ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް އެންމެބޮޑުވެފައިވާ މައްސަލައަކީ، ގެދޮރުގެ މައްސަލަ. ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލަ. މިއީ ޝައްކެއްނެތް، ދެބަސްވުމެއްނެތް ޙަޤީޤަތް. އެހެންކަމުން، އަޅުގަނޑު އިންތިޚާބު ތެރޭގައިވެސް ވަޢުދުވީ، އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، އަޅުގަނޑުމެންގެ އެންމެ އިސް ސިޔާސަތަކަށް ހަދާނީ، ގެދޮރުވެރިކަމުގެ މައްސަލައަށް ދާއިމީ ހައްލެއް ގެނެސްދިނުން ކަމުގައި. އެ މަސައްކަތް އަޅުގަނޑުމެން ފުރަތަމަ ދުވަހުން ފެށިގެން ފަށައިފިން. މިކަމަށްޓަކައި ވަރަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް، އެކިއެކި ޕްރޮގްރާމްތަކުގެ ތެރެއިން، މެނިފެސްޓޯގައި ކަނޑައެޅިފައި ހުރި ކަންތައްތައް އެދަނީ ކުރިއަށް.
މިއަދު، މި މަސައްކަތުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ފެށިގެން މިދަނީ، އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވީ ގޮތަށް، މެނިފެސްޓޯގައިވެސް ހިމަނާފައި އޮތްގޮތަށް، ފަސް ޕަސެންޓްގެ އިންޓްރެސްޓްގައި ހިމެނޭ، އެއަށްވުރެ ބޮޑުނުވާނެ އިންޓްރެސްޓްގެ ލޯނު ސްކީމް ދޫކުރާނެ ކަމަށް ވީ ވަޢުދު ފުއްދުން.
އާދެ، ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ ރަށެއްގައި ހުރި މީހެއް ކަމުގައިވިޔަސް، އެމީހެއްގެ އަމިއްލަ ގޯތި، އަމިއްލަ ބިން، ނޫނީވިއްޔާ އަމިއްލަ ޢިމާރާތް، އުޅެވޭވަރުގެ ބޯހިޔާވައްސަކަށް އެތަން ހެދުމަށްޓަކައި، މީގެ ބޭނުން ހިފޭނެ. އަމިއްލަ ގެދޮރުވެރިކަން ޤާއިމުކުރުމަށްޓަކައި، މިކަމުގެ އެހީތެރިކަން މި ފޯރުކޮށްދެނީ.
އާދެ، މިއީ މިއަދު ފަށާފައި، މި އަންނަ އަހަރު ހުއްޓާލާ ސްކީމެއް ނޫން. މިއީ ދާއިމަށް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ކުރިއަށް ގެންދާނެ މަޝްރޫޢެއް. މި އަހަރު މި ފާސްކުރަން ހުށަހަޅާފައި އޮތް މި އަންނަ އަހަރުގެ 2025 ވަނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި، މި ސްކީމް، މިއަދު މި އިޢުލާނުކުރި ސްކީމް ކުރިއަށް ގެންދިޔުމަށް، އެއް ބިލިއަން ރުފިޔާ، ސަރުކާރުގެ ބަޖެޓުން ކަނޑައަޅާފައި ވާނެ.
އެއްހާސް މިލިއަން ރުފިޔާ ބޭނުންކޮށްގެން، އެޗް.ޑީ.އެފް.ސީ.، ބީ.އެމް.އެލް.، އެމް.އައި.ބީ.، ތިން ބޭންކް މެދުވެރިކޮށް، ފަސް ޕަސެންޓްގެ އިންޓްރެސްޓްގެ މި ލޯނުތައް ދޫކުރަމުންދާއިރު، ދާނީ އިފެކްޓިވްލީ ޙަޤީޤަތުގައި މި އެއް ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ބޭނުންކޮށްގެން. ދެ ބިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ރުފިޔާގެ ލޯނު ޙަޤީޤަތުގައި އެބަ ދޫކުރެވޭ. އެހެންވީމާ، ދެ ބިލިއަން ރުފިޔާއަށްވުރެ ގިނަ ލޯނު، އަހަރުތެރޭގައި ދޫކުރެވިގެންދާނެ، އަޅުގަނޑުމެން މި ރާވާފައި އޮތް ގޮތުން. އެއްބިލިއަން ރުފިޔާ އިންވެސްޓް ކުރެވިގެން، ޚަރަދު ކުރެވިގެންދާނީ. އެއީ، މި ރޭވިފައި އޮތްގޮތުން ކަމުގައިވާތީވެ. އިފެކްޓިވްލީ، ޙަޤީޤަތުގައި ދެ ބިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ރުފިޔާގެ ލޯނު، މި ސްކީމްގެ ދަށުން ދެންމެ މި އިޢުލާނު ކުރެވުނު އެއްމިލިއަން ރުފިޔާގެ ކެޕްގެ ތެރޭގައި، ރާއްޖޭގެ ގާތްގަނޑަކަށް ހަމަ ހުރިހާ ރަށަކަށް ދޫކުރާ ލޯން ސްކީމާއި، އަރބަން ސެންޓަރގެ ގޮތުގައި ކަނޑައެޅޭ، ލިސްޓްކުރެވޭ ރަށްތައް ގެޒެޓް ކުރެވިގެންދާނެ. އެއީ، ތިން މިލިއަނާ ހަމައަށް. އަދި މާލެއަށް، ފުރަމާލެއަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ، ހަ މިލިއަންގެ ކެޕްގެ ދަށުން ދޫކުރާ ލޯނުތައްވެސް ހިމެނޭނެ. މި ހުރިހާ ލޯނެއް މި އަންނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި، ނަގަން ފުރުޞަތު ދެވިގެންދާއިރުގައި، އެއީ ޖުމްލަކޮށް ބަލާއިރުގައި، ދެ ބިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ރުފިޔާގެ ލޯނު އެ ނެގެނީ. އެއީ، ކޮންމެ އަހަރަކު އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ކޮންޓިނިއު ވާނެ ކަމެއް.
އެހެންވީމާ، ކުރިއަށް އޮތް ހަތަރު އަހަރު، ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ސަރުކާރު ބަޖެޓުގައި އެއް ބިލިއަން ރުފިޔާ ހިމަނާނެ، މި މަޝްރޫޢަށް. އަދި އޭގެ ސަބަބުން އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، ވަރަށް ގިނަ ފަރާތްތަކަށް، އެމީހާގެ ގޯތި އޮވެ، އެހެންނަމަވެސް، ގެ އެޅޭނެގޮތެއް ނެތް މީހުންނަށް، ގެ އަޅައި ނިންމޭނެ ފުރުޞަތު ލިބިގެން އެބަދޭ. އަދި ގެ އަޅަން ފަށާފައި، ކޮންމެވެސް ސަބަބަކާހުރެ ނުނިންމި ހުރި މީހާއަށް، އެ ގެ ނިންމާލުމުގެ ފުރުޞަތު އެބަ ލިބޭ. އަދި ގެ ބަހާފައި އޮތުމުގެ ސަބަބުން، އެކުގައި ބެހެނިވެރިންނާ އެކީގައި، އެއްކޮށްލައިގެން ގެ އެޅުމަށްޓަކައި، ދެންމެ އިޢުލާނު ކުރެވުނު ފަދައިން، މާލޭގައިވިއްޔާ، ހަ މިލިއަނުން ގޮސް، ދިހަ މިލިއަނާ ހަމައަށް، އެކުގައި ބެހެނިވެރިން އެކުވެގެން، ގެ އެކީގައި ނިންމާލުމުގެ ފުރުޞަތު އެބަ ލިބޭ.
އަދި އޭގެ އިތުރަށް، ހަދާ ނިމިފައި، ބޭނުންކުރަމުންދާ، ގިނަދުވަސް ވެފައި، އެހެންނަމަވެސް، މަރާމާތުކުރަން ޖެހިފައި ހުރި ގޭގެ ނިންމާލަންވެސް މި ލޯނުގެ ބޭނުން އެބަ ހިފޭ. އެއީ، އަޅުގަނޑު އިޢުލާނު ކުރި ތިން ލޯނު ސްކީމަކީ. އެއްގޮތަކަށްވެސް ހެދިފައި ނެތް ގެއެއްގައި، ގެ އެޅުމަށާއި، ގެ އަޅަން ފަށައި، ނުނިމިހުރި ގެ ނިންމުމަށާއި، ނިންމާފައި ބޭނުންކުރަމުންދާ ގެ މަރާމާތުކުރުމަށް. މި ތިން ލޯނު ސްކީމް ތަޢާރުފް ކުރާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވިން. އަދި ފަސް ޕަސެންޓަށްވުރެ އިންޓްރެސްޓް ރޭޓް ބޮޑުނުވާނެ ކަމަށް ދެންނެވިން. އަދި އެއް މިލިއަނުން ދަށުގެ ލޯނު ސްކީމްގައި އިކުއިޓީއެއްވެސް ބަހައްޓަން ނުޖެހޭނެ.
އެހެންވީމާ، މިހިރަ ކަންތައްތައް، ވަޢުދުވީ ގޮތަށް، އިރާދަކުރެއްވީތީ ތަންފީޒުކުރަން މިއަދު މި ފެށެނީ. އަޅުގަނޑު ވަރަށް އިސްކަން ދެން، ވަޢުދުވެފައި އޮންނަ ގޮތަށް، ކުރާނެކަމަށް ބުނިގޮތަކަށް، އެކަމެއް ކުރެވޭތޯ. އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޅި ޓީމު، ސަރުކާރުގެ ހުރިހާ ބޭފުޅުން މަސައްކަތް ކުރައްވަމުން އެ ގެންދަވަނީ އެކަމަށް. މިކަމުގައި ވަރަށް އެއްބާރުލުން ދެއްވަމުން އެބަ ގެންދަވާ ބޭންކުތަކުން. ތިން ބޭންކުގެ ވެރިންނަށް، ހަމަ ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރު ދަންނަވަން. އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ މިކަން ވެގެންދާނީ، ރާއްޖޭގައި މި އޮތް ގެދޮރުވެރިކަމުގެ މައްސަލައަށް ދާއިމީ ހައްލު ގެނައުމުގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ނަތީޖާ ނުކުންނާނެ ކަމަކަށް.
އަޅުގަނޑު ދެކެން ބޭނުންވަނީ، މި ދައުރު ނިމިގެންދާއިރުގައި، 2028އާ ހަމައަށް ދާއިރުގައި، އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވީ ގޮތަށް، ރާއްޖޭގައި ގެދޮރުވެރި ކަމަށް، ހައުސިންގއަށް، އެކްސެސް ނުލިބޭ އެކަކުވެސް ނުބަހައްޓަން. އެތަން ދެކެން ބޭނުންވަނީ. މި ލޯނު ސްކީމްގެ ސަބަބުން އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އެތައްހާސް ރައްޔިތުންނަކަށް، އެ މަގު ފަހިވެގެން އެބަދޭ. އަމިއްލައަށް ގެއަޅައި، އަމިއްލަ ގޭގައި އުޅުމުގެ ފުރުޞަތު ފަހިކޮށްދިނުން. އަދި އިތުރު ބައެއް ވަޢުދުތައްވެސް ހުންނާނެ.
އެކަންކަމާ އެކުގައި ނިމިގެންދާއިރުގައި، އަޅުގަނޑު ހަމަ ވަޢުދުވީ ގޮތަށް، މި ރާއްޖޭގައި ގެދޮރުވެރިކަމުގެ މައްސަލަ ހައްލުނުވާ މީހަކު، އެމީހަކަށް ގެދޮރުވެރިކަމަށް އެކްސެސް ނުލިބޭ މީހަކު އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ނުބެހެއްޓުމުގެ ޢަޒުމުގައި މަސައްކަތް މި ކުރަނީ. އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ހަމަ އެކަން އެގޮތަށް ހާސިލުވެސްވާނެ. އެ ޔަޤީންކަން އަޅުގަނޑަށް އަދިވެސް އެބައޮތް.
އާދެ، މިއަދު މިފެށޭ މަޝްރޫޢުގެ ދަށުން، މި ހަފްތާގެ ތެރޭގައި، މާދަމާ އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، ޕޯޓަލް ހުޅުވާލެވިގެންދާނެ. އަދި ގެޒެޓް ކުރެވިގެންދާނެ ކަމަށް މިނިސްޓަރ އެ ވިދާޅުވީ، ހުރިހާ ތަފްޞީލުތައް. ޝަރުޠުތަކާއި، ދެން ހުރި ހުރިހާ ތަފްޞީލުތައްވެސް.
އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ހަމަ މަރުޙަބާ ކިޔަން، އަދި އެދެން، މީގެ ބޭނުން ފުރިހަމަގޮތުގައި ހުރިހާ ރައްޔިތުން ހިއްޕެވުމަށް. އަޅުގަނޑު ގޭގެއަށް ދާއިރުގައި، އަޅުގަނޑާ ވަރަށް ގިނައިން ބައްދަލުވޭ، އެހެން ގޮތްގޮތުންވެސް، މާލޭގައިވިއްޔާ، މާލޭގެ ގެދޮރުއަޅަން ބޭނުންވެފައި ތިބި ވަރަށް ގިނަ މީހުންނާ. ހަމަ ވަރަށް ގިނަ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވެފައި އެބަހުރި، ތިމަންނަމެންނަށް މިހާރު މި ދޫކުރާ އިންޓްރެސްޓް ރޭޓް، ހައި، ބޮޑެތި ލޯނު ޓަރމްސްތައް، އުނދަގޫ ލޯނުތަކުގެ ސަބަބުންނެއް، ގެއެއް ނެހެދެއޭ. ނޫނީ ނިންމައެއްނުލެވެއޭ. ދެތިންބުރިއަށް ކޮންކްރީޓް ނިންމާފައި، ނޫނީވިއްޔާ، ބާކީބައި ހެދޭނެގޮތެއް ނެތިފައި، މި ހުންނަނީ.
އެހެންނަމަވެސް، މި ސްކީމް ތަޢާރުފްވެގެން ދިޔައިމާ، އަދި އެކަމަށް އިންތިޒާރު ކުރާ ވާހަކަވެސް، ވަރަށް ގިނަ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވި. ވެގެންދިޔައިމާ، ތިމަންނަމެންނަށް މިކަމުގައި ދާއިމީ ހައްލެއް އެބަ ލިބެއޭ. އެކަމަށް އިންތިޒާރު ކުރާ މީހުންވެސް ވަރަށް ގިނަ. ހުރިހާ ކުދިން އެކުވެގެން، ނޫނީވިއްޔާ، އެހެން ގޮތަކުންވިޔަސް، މިކަން ކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބިގެންދާނެ.
އެހެންވީމާ، މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ޚާއްޞަކޮށް، އަރބަން ސެންޓަރު، ތޮއްޖެހިފައި ހުންނަ ތަންތަނުގެ ރައްޔިތުންނަށް، ވަރަށް ބޮޑު ހައްލަކަށް ވާނެ. އަދި ހުރިހާ ރަށެއްގެ ރައްޔިތުންނަށްވެސް ޙައްލަކަށްވާނެ. ޙަޤީޤަތުގައި ކޮންސްޓްރަކްޝަން ރޭޓް ހުރި ގޮތަށް ބަލާއިރުގައި، އަގުތައް ހުރިގޮތަށް ބަލާއިރުގައި، ތިން ކޮޓަރީގެ ގެއެއް، ރާއްޖޭގެ ކުދިކުދި ރަށްތަކުގައި، މެދު ސައިޒުގެ ރަށްތަކުގައި ހެދުމުގައި، ހަމަ ފުދޭވަރެއްގެ އެމައުންޓެއް ގޮތުގައި އަޅުގަނޑު ގަބޫލުކުރަން، އެއް މިލިއަން ރުފިޔާއަކީ. އަދި އަރބަން ސެންޓަރުތަކުގައި ތިން މިލިއަނާ ހަމައަށް، އެއީ، ހަމަ އެކަށީގެންވާ އަދަދެއް. އަދި މާލޭގައި ނިންމަން ބޭނުންވާ ގެއެއް، އަދި އެކުވެގެން ހަދަންޏާ، ދިހަ މިލިއަނާ ހަމައަށް ނެގިގެންދާއިރުގައި، އެއީ، ހަމަ ފުދޭވަރެއްގެ ސޮލިއުޝަނެއްގެ ގޮތުގައި، އަޅުގަނޑު ހިތުން ރައްޔިތުން ގަބޫލުކުރައްވާނެ.
އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ހަމަ އެދެން، މީގެ ފުރިހަމަ ބޭނުން، ހުރިހާ ރައްޔިތުން ހިއްޕެވުމަށް. އަޅުގަނޑު ދެންމެ މި ދެންނެވިފަދައިން، ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އެއް ބިލިއަން ރުފިޔާ، ސަރުކާރުގެ ބަޖެޓުގެ ތެރެއިން މި ފަންޑަށް ހަމަޖެހިގެންދާނެ. އަދި އޭގެ އިފެކްޓިވް ނަތީޖާއަކީ، ދެ ބިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ރުފިޔާގެ ލޯނު، ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ނެގުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބޭނެ. މީގެ އިތުރަށްވެސް، އިރާދަކުރެއްވީތީ، ގެދޮރުވެރިކަން ހައްލުކުރުމަށް ވަރަށް ގިނަ މަޝްރޫޢުތަކެއް، މަސައްކަތްތަކެއް އެބަ ކުރެވޭ.
އަޅުގަނޑު އެކިފަހަރުމަތިން ދަންނަވާފައި އޮތް ފަދައިން، އެކި ރަށްތަކުގައި ސަރުކާރުން ހިންގާނެ، ޢަމަލީގޮތުން ގެދޮރު އަޅާފައި ދޭނެ މަޝްރޫޢުތައްވެސް އެބަހުރި. މިސާލަކަށް، ބައެއް ރަށްތަކުގައި އަދަދު ކަނޑައަޅައިފައި، އަޅުގަނޑު ހުންނާނެ ވަޢުދުވެފައި، މިވެނި އަދަދަކަށް ގެދޮރުއަޅާނެ ކަމަށް. މި އަންނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގެ ތެރެއިން، އަލަށް ފަށާ މަޝްރޫޢުތަކަށް ބަލާއިރުގައި، އެންމެ އިސްކަމެއް ދީފައި އޮންނާނީ، ގާތްގަނޑަކަށް ފިފްޓީ ޕަސެންޓް، ދެބައިކުޅަ އެއްބައި. މުޅި ނިއު ޕޮލިސީ އިނީޝިއޭޓިވްސްގެ ތެރޭގައި ކަނޑައަޅާފައި އޮންނާނީ، ގެދޮރުގެ މި ދެންނެވި ވަޢުދު ފުއްދުމަށް. ސަރުކާރުން، އެކި ފަރާތްތަކާ މަޝްރޫޢު ހަވާލުކޮށްގެން ގެ އަޅާފައި، ނިންމާފައި ދޭ މަޝްރޫޢު ހިންގުމަށް. އެކަމަށް 1.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ، މި އަންނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި ހިމަނާފައި ވާނެ ގެދޮރު އަޅައިދިނުމަށް.
އެހެންވީމާ، މިއަދު މި ފެށޭ ލޯނު ސްކީމަށް، ސަރުކާރުން ކޮންޓްރެކްޓަރުންނާ ހަވާލުކޮށްގެން، އަޅުގަނޑު ވެފައި ހުރި ވަޢުދުތައް ފުއްދުމަށް، ގެދޮރު އެޅުމަށް 1.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ، 2.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ، މިހާރު މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅިފައި އޮތް، މި އަންނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި އޮންނާނެ. މިއީ، ގެދޮރުވެރިކަމުގެ، ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ ބަޖެޓެއް. އަޅުގަނޑު ބޭނުންވަނީ، ސަރުކާރުގެ ޕްރިއޮރިޓީތައް، މި ތަރުތީބުން ޕްރިއޮރަޓައިޒް ކުރަން. ގެދޮރުވެރިކަން ހޯދައިދިނުން އެންމެ މަތީގައި. ސުވާލެއް ނެތް ސިޔާސަތެއް އެއީ. އަޅުގަނޑު އަބަދުވެސް ވަޢުދުވަމުން އައިން، ކެމްޕެއިން ތެރޭގައިވެސް، ޤައުމުގައި އޮތް ޤައުމީ ބޮޑެތި މައްސަލަތައް، މިނިވަންކަމާ ގުޅިފައިވާ ޤައުމީ މައްސަލަ ފިޔަވައި، އެންމެ އިސްކަމެއް ދޭނީ ގެދޮރުވެރިކަމުގެ މައްސަލަ ހައްލުކުރާށޭ. އެގޮތަށް މި ގެންދަނީ.
އެހެންވީމާ، މި އަންނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުން 2.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ އެ އޮތީ ކަނޑައެޅިފައި. އަދި ކުރިއަށް އޮތް ތާނގައިވެސް ހަމަ އެ ސިޔާސަތު ދަމަހައްޓާނަން. އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވީގޮތަށް، މިއަންނަ އަހަރު، އެކި ރަށްތަކަށް އެ ކަނޑައެޅި އަދަދަށް، އެ ތަރުތީބެއްގެ ތެރެއިން، އަހަރުތެރެއަށް ބަހާލައިގެން، އަޅުގަނޑުމެން ކޮންޓްރެކްޓަރުން ހޯދައިގެން މަސައްކަތް ހަވާލުކުރާނީ.
މާލޭ ސަރަޙައްދަށް ބަލާއިރުގައިވެސް، މާލޭ ސަރަޙައްދު މިއީ ގެދޮރުވެރިކަމުގެ މައްސަލަ އެންމެ ބޮޑުތަން. ގެދޮރުގެ މައްސަލަ އެންމެ ބޮޑުތަނަށް ވާއިރުގައި، މި ލޯނު ސްކީމުންވެސް އެންމެ ބޮޑު ފައިދާއެއް ކުރާނީ، މާލޭގައި ގިނަ މީހުން ތިބީމާ މާލެއަށް. އަދި ހަމަ އެހެން ދިމަދިމާއަށް، އައްޑޫސިޓީ، ކުޅުދުއްފުށި، މިހެންގޮސް ހުރިހާ ތަނެއްވެސް. އަދި އެހެން ހުރިހާ ރަށްތައްވެސް ހިމެނޭނެ.
މިސާލަކަށް، ހުޅުމާލެ. ހުޅުމާލޭގައި، ދޫކޮށްފައި ހުރި ގޯތިތައް، ފޭސް 2 ގައި ހުރި ގޯއްޗެއްވިއްޔާ މިހާރު އެއޮތީ ހަވާލުކޮށް ނިންމާފައި. އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވިން، މިދިޔަ ސަރުކާރުން ދޫކުރި ގޯތިތައް، އެ ދޫކުރިގޮތަށް، އަޅުގަނޑުމެން ހަވާލުކުރާނަމޭ. ފައިނަލް ލިސްޓުގައި ނަންއޮތް މީހެއްވިއްޔާ، އެ މީހަކަށް އެ ގޯތި ހަވާލުކުރާނަމޭ. އެ ވަޢުދުގެ ދަށުން، ފޭސް 2 ގައި ހުރި ހުރިހާ ގޯތިތައް މިހާރު އެހެރީ ހަވާލުކޮށް ނިމިފައި. ފޭސް 3 އެއީ، ހިއްކަމުންދާތަންވީމަ، ހިއްކައި ނިމުނީމާ ހަވާލުކުރާނަން. އެކަންވެސް އެދަނީ ބާރަށް. އެހެންވީމާ، ހުޅުމާލޭގައި އެއޮތީ ބިން އޮތްވަރަކުން ހަވާލުކޮށް ނިމިފައި.
ދެން ގުޅީފަޅު، އަދި ގިރާވަރުފަޅު. މި ދެ ތަންވެސް ހިއްކުމުގެ މަސައްކަތް އެބަ ހިނގާ. މި ދެތަނުގެ ނުހިކި އޮތް ބައި، އޭގެ ތެރެއިން ގުޅީފަޅު ފުރަތަމަ، އެއީ، ބޮޑަށް ފުންކޮށް އޮތް ސަރަޙައްދު. އެތަން ހިއްކުމަށް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ވަރަށް އަވަހަށް ބަޔަކާ ހަވާލުކުރާނަން. ދެން ގިރާވަރުފަޅު ހިއްކުން. އެހެންވީމާ، މި ދެ ތަންވެސް ހިކުނުހާ އަވަހަކަށް، ގޯތީގެ ރަޖިސްޓްރީ ހަވާލުކުރާނަން. ޤާނޫނު އޮންނަގޮތުން، ބިމެއް ނެތް ތަނަކުން ރަޖިސްޓްރީއެއް ނުދެވޭނެ. އެހެންނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެން މިހާރުވެސް ކޯޑިނޭޓް ޖަހާފައި، ހަމަ އެމީހާގެ އަޞްލު ގޯތި އޮތްތަން، ކޯޑިނޭޓުން ފާހަގަކޮށްފައި، ކޯޑިނޭޓްތައް ހިމެނޭ ޑޮކިއުމެންޓެއް އެބަ ދޫކުރަން. ގުޅީފަޅުން އެ ޑޮކިއުމެންޓް، ވަރަށް އަވަހަށް ކުރިއަށް އޮތް ދެތިންމަސް ތެރޭގައި ހަވާލުކުރާނަން. އަދި ގިރާވަރުފަޅުގެވެސް، ކޯޑިނޭޓަޑް ޑޮކިއުމެންޓް ހަވާލުކުރާނަން. އޭރުން އެމީހާއަށް ޔަޤީންކަން އެބަ ލިބޭ، އޭނާގެ ގޯތިއޮތީ ކޮން ތަނެއްގައި ކަމުގެ ލިޔުމެއް. އެކަމަކު އެކަން ރަޖިސްޓްރީ ލެވެލްއަށް އަޕްގްރޭޑް ވާނީ، ބިން ކްރިއޭޓްވީމަ. އެހެންވީމާ، އެ މަސައްކަތް އެ ހިނގަނީ.
ދެން މިދިޔަ ސަރުކާރުން ގިރާވަރުފަޅުން، ގޯތި ދޫކޮށްފައި އޮތީ، އެއްވެސް ގޮތަކަށް ސްޓޭންޑަޑަކަށް ބަލައިގެނެއް ނޫން. ލޭންޑް ޔޫސް ޕްލޭނެއް އޮންނަންވާ މިންގަނޑަކަށް ހަދާފައި އޮތް ލޭންޑް ޔޫސް ޕްލޭނަކަށް ބަލައިގެނެއް ނޫން. ނަތީޖާއަކަށްވީ އެ ފަޅުން ގޯތިދެވޭނެ ވަރަށްވުރެ މާގިނައިން ގޯތިތައް ދޫކޮށްފައި ހުރުން. ކައިރީގައި އޮތް ކަނޑުންވެސް އެއްބައި ހަމަޖައްސައިގެން، ގޯތި ދީފައި އޮތީ. ފުރިގެން ބަންޑުންދާވަރަށް. މިހެން މި ދަންނަވަނީ، ހަމަ ޙަޤީޤަތުގައިވެސް އެކަން ވެފައި އޮތް ގޮތްވީމަ. މީހުން އުޅޭ ތަނެއްގައިވިއްޔާ، މަގު އޮންނަންޖެހޭނެ. ސްކޫލްތައް، ހޮސްޕިޓަލްތައް، މިހެންގޮސް ހުރިހާ ތަނެއް ހުންނަންޖެހޭނެ. ހުސްބިންވެސް އޮންނަންޖެހޭނެ. ޕާރކްވެސް ހުންނަންޖެހޭނެ.
މިއިން އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުލައި، ހަމަ ގަނޑެއްގައި ގޮޅިތަކެއް ޖަހާލައިގެން، ފަސްހާހެއްހާ ގޯތިދެންޏާ ދެވިދާނެ މިހާރުވެސް އެތަނުން. އެހެނެއްނޫން ދޮގެއްތޯ، ސިޓީއެއް، ނޫނީވިއްޔާ އަރބަން ސެންޓަރެއް، ނޫނީވިއްޔާ އެއްވެސް ތަނެއްގައި، މީހުން ދިރިއުޅޭ ތަނެއް ޑިވެލޮޕްވާން ޖެހޭނީ. އެގޮތަށް ތަރުތީބުކޮށް ބަލައިލައި ނިމުނުއިރުގައި، ބާރަސަތޭކައެއްހާ ގޯތި ކަނޑަށް ބަދަލުވީ. ދެން އެހެންވީމާ، ގުޅީފަޅަށް މި ބަދަލުކުރީ. ގުޅީފަޅުގައި މިހާރު ހިއްކަން އޮތްތަން ހިމެނޭގޮތަށް އަޅުގަނޑުމެން އެއޮތީ ލޭންޑް ޔޫސް ޕްލޭން ފައިނަލްކޮށް، ގެޒެޓްކޮށްފައި. ދެންމެ މި ދެންނެވިފަދައިން، މިބަލަނީ ވަރަށް އަވަހަށް ބަޔަކާ އެތަން ހަވާލުކުރަން، ހިއްކަން. އެހެންވީމާ، މިހެން ކޮށްފައި އޮތް ކަމެއް.
އަޅުގަނޑުމެން ދައްކާ ވާހަކަ ދައްކަނީ ވަރަށް ސާފުކޮށް އެނގޭގޮތަށް. ތެދު ޙަޤީޤަތް. މިއީ ފެންނަން ހުރި ކަންކަން. ޓެކްނިކަލީ ވިސްނައިފިއްޔާވެސް، މިއީ މިކަން އޮތްގޮތްކަން އެނގޭހާވެސް ސާފުބަހުން މި ވާހަކަ މި ދައްކަނީ. އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވީ ގޮތަށް، އިރާދަކުރެއްވީތީ މިދަނީ، ވަޢުދު ފުއްދުމުގެ މަގުގައި. އެއްވެސް ކަމެއް އެމަގުން ކައްސައެއްނުލާ. އެހެންވީމާ، ގުޅީފަޅު، ގިރާވަރުފަޅުގެ ކަންތައް، މި ދެންނެވި ގޮތަށް ހައްލުވާނެ.
ގުޅީފަޅުގެ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ ޤާއިމުކުރުން. އެކަންވެސް، މި ދެންނެވީ މަގުހެދުން، ފެނާއި ނަރުދަމާއާއި ކަރަންޓްގެ މަސައްކަތް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، ވަރަށް އަވަހަށް ބަޔަކާ ހަވާލުކުރެވޭނެ. މިހެންގޮސް ހުރިހާ ކަންތައްތައްވެސް ދާނީ އެގޮތަށް. ދެން މި ސަރަޙައްދުގައި މި އޮތް ބިންތައް ހިކި ނިމުނީ. ދެން އޮތީ ރަސްމާލެ. ރަސްމާލޭގެ މަސައްކަތްވެސް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ، އޭގެ ޗެލެންޖްތައް އޯވަރކަމް ކޮށްގެން އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް އަވަހަށް އެ ޕްލޭނާ އެއްގޮތަށް އެކަން ނިންމާނަން.
އެހެންވީމާ، މި ސަރަޙައްދުގެ ގެދޮރުގެ މައްސަލަވެސް އިރާދަކުރެއްވީތީ އަޅުގަނޑުމެން ކަނޑައަޅާފައި މި އޮތްގޮތަށް، މިގެންދަނީ ހައްލުކުރަމުން. ހަމައެފަދައިން، ދެން ހުރި ދިމަދިމައިގައި، ބިން ހިއްކަންޖެހޭ ސަރަޙައްދުތައް، އަދި އަރބަން ސެންޓަރުތައް ޑިވެލޮޕް ކުރަން ކަނޑައަޅާފައި ހުރި ސަރަޙައްދުތައްވެސް ޑިވެލޮޕްކޮށްގެން، ގެދޮރުގެ މައްސަލަ ހައްލުކުރެވިގެންދާނެ.
އެހެންވީމާ، އިރާދަކުރެއްވީތީ، ވަރަށް އުފަލާއެކީގައި، ޔަޤީންކަމާ އެކީގައި، ދިވެހި ލޮބުވެތި ރައްޔިތުންނަށް އަޅުގަނޑު ދަންނަވާލަން ބޭނުންވަނީ، ގެދޮރުގެ މައްސަލަ، ހައުސިންގގެ މައްސަލަ، މިއީ އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ތިޔަ ހުރިހާ ލޮބުވެތި ރައްޔިތުންގެވެސް އެހީތެރިކަމާ އެކީގައި، އަޅުގަނޑުމެން ހައްލުކުރާނެ ކަމެކޭ. މިއަދު މި ފެށުނީ އޭގެ އެންމެ މުހިންމު ކަންތައް. ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ސަރުކާރުން ގެއެއް އަޅާފައި ދިނުމަށްވުރެ، މި ސްކީމުން ލިބޭ ނަތީޖާ މާ ރަނގަޅުވެސް ވާނެ. މާގިނަ ބަޔަކަށް އެހީވެސް ލިބިގެންދޭ.
އެހެންވީމާ، ސަރުކާރުން ހިންގާ ގެދޮރުގެ މަޝްރޫޢުތަކާއި، ލޯނު ސްކީމްގެ ތެރެއިން އަމިއްލައަށް ގެ ހަދައި ނިންމުމާ އެކުގައި، އަދި އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވީ ފަދައިން، މާލޭ ސަރަޙައްދުން މި ދޫކޮށްފައި ހުރި ގޯތިތައް ހެދުމަށްޓަކައި އެހީތެރިކަމެއް ލިބޭ ސްކީމެއްވެސް ތަޢާރުފް ކުރަން އެބަ މަސައްކަތް ކުރަން. ސަރުކާރުގެ ކުންފުންޏަކާ އެކުގައި، މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްގެން، އެ ލިބުނު ގޯތިތަކުގައި، ގެ އެޅޭނެ ގޮތެއް، ލުއި ގޮތްތަކެއް ހޯދައިދެވޭނެ ގޮތްތަކެއް ހަދަން އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވިން. އެފަދަ ފުރުޞަތުތަކެއް ހުޅުވައިލާނެ ކަމަށް.
އެހެންވީމާ، އެ ޓެކްނިކަލް މަސައްކަތްތައްވެސް އެބަ ކުރަން. އެކަންވެސް ފައިނަލްވެގެން ދިޔައިމާ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިޢުލާނު ކުރެވޭވަރުވީމާ، ފުރުޞަތު ހުޅުވާލާނަން، މިއަދު މި އިޢުލާނު ކުރިގޮތަށް. ދެންމެ މި ދެންނެވި، ހުޅުމާލެ، ގުޅީފަޅު، ގިރާވަރުފަޅުން،މި ގޯތިތައް ލިބިފައި މިތިބި މީހުންނަށް، އެ ތަންތަނުގައި ގެއަޅައިދެވޭނެ ސްކީމެއް ތަޢާރުފް ކުރާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ވަޢުދުވިން. އޭގެ ފަންނީ މަސައްކަތް މިހާރު މި ކުރަނީ. އެކަންކަންވެސް ނިމުމާ އެކީގައި، އިޢުލާނު ކުރެވޭ ހިސާބަށް ދިޔައިމާ، އަޅުގަނޑުމެން ކުރާނަން.
އެހެންވީމާ، އިރާދަކުރެއްވީތީ ގެދޮރުގެ މައްސަލައަށް، ދާއިމީ ހައްލެއް ގެނައުމަށް، މިކުރެވޭ މަސައްކަތުގައި ނަތީޖާ ނެރެދޭނަން. އަޅުގަނޑަށް ހުރިހާ ގޮތަކުންވެސް، އަބަދުވެސް މުހިންމީ ނަތީޖާ. އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަ ދައްކާނީ ނަތީޖާއިން. އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެންގެ ގެދޮރުގެ މައްސަލައަށް ދާއިމީ ހައްލު ލިބިގެންދާ ތަން ފެނިގެންދާނެ.
އަޅުގަނޑުގެ ދުޢާއަކީ، އަޅުގަނޑުމެން މިކުރާ މަސައްކަތުގައި، اللهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى ބަރަކާތްލެއްވުން. އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަދަށްވުރެ ފަހި ފާގަތި މާދަމައެއް މިންވަރު ކުރައްވާށި! އާމީން.
وَمَا تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ.
وَالسَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُه.